Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi haqida umumiy tushunchalar

Elementar zveno.

Yuqori molekulyar birikmalar tarkibida davriy (ketma – ket) ravishda takorlanadigan elementar xalqalarga (yoki monomerlarga) elementar zveno deyiladi.

Polimerlarda elementar zvenolar kimoviy tarkibi bir xil bo’lib, ular zanjirda doimiy qaytarilib turadi. Masalan : polietilenda doimiy takrorlanadigan ( -CH₂ – CH₂ - ) gruppaga elementar zveno deyiladi.

Polimerlanish darajasi :

Polimer molekulasini hosil bo’lishida qancha molekula monomer ishtirok etganligini ko’rsatadigan songa polimerlanish darajasi deyiladi.

Polimerlar formulasidagi “n” indeksi yuqori molekulyar birikmalarning polimerlanish darajasini ifodalaydi va quydagi formula bilan topiladi :

Bu yerda : M _{r polimer} - polimerning nisbiy molyar massasi M_{r monomer} – monomer molekulaning nisbiy molyar massasi. M_r = nM_r polimerning nisbiy molekulyar massani.

Polimerlanish darajasi “n” doimiy kattalik emas. Bir xil polimer ammo har xil molekulalar uchun u har xil bo’ladi. Shuning uchun ayni polimer uchun ko’rsatilgan M_r uning o’rtacha molekulyar massasi bo’ladi.

Polimerlanish darajasi yuqori bo’lgan birikmalarni yuqori molekulyar polimerlar, past bo’lganlarni oligomerlar deyiladi.

Polimerlarning xossalari tuzilish regulyarligiga bog’liq bo’ladi, u fazoda yon radikallar va atomlar gruppasini joylashish tartibliligining darajasi bilan ifodalanadi. Polimerlar stereoregulyar va sterenoregulyar strukturali bo’ladi. Agar polimer tarkibnidagi radikallar uglerod zanjirining faqat bir tomoniga batartib joylashsalar stereoregulyar strukturali polimer deyiladi.

Masalan: polipropilenda stereoregulyarlik makromolekulalardagi metil radikallaring hammasi uglerod zaanjirining faqat bir tomoniga joylashganda yuzaga keladi.

bunday polimerlar yuqori sifatli hisoblanadi, ammo ularni olish uchun alohida sharoitlar (o’ziga xos katilizatorlar, optimal temperatura, optimal bosim) yaratishni talab qiladi.

Agar metil radikallari uglerod zanjirining ikkala tomoniga betartib joylashsa stereonoregulyar struktirali polimer hosil bo’ladi.

Stereonoregulyar strukturali polimerning sifati stereoregulyar strukturali polimerlarga nisbatan past bo’ladi. Ammo ko’pchilik hollarda stereonoregulyar strukturali polimerlar hosil bo’ladi.