Юқори молекуляр бирикмалар, уларнинг тавсифи

fotoximiyaviy polimerlanish

Yorug`lik nuri energiyasi tasirida polimerlanish fotoximiyaviy polimerlanish deyiladi. Bunda monomer molekulasiga kvant nur energiyasi yutilishi natijasida erkin radikal hosil bo`ladi. Dastlabki kvant energiya yutilishi bilan monomer molekulasi qo`zg`algan holatga o`tadi:

CH2 = CHR + hv → `CH2 - `CHR

Bu yerda hv - nurning bir kvant energeyasi bo’lib, u Plank doimiyligi (h) ni to’lqin tebranish tezligi (v) ga ko’paytmasiga teng.

Tarkibida galoid atomi bo’lgan monomerlarning ushbu usul bilan aktiv markazlar hosil qilishi oson. Masalan, issiqlik ta’sirida mutlaqo polimerlanmaydigan vinilxlorid ul’trabinafsha nuri ta’sirida -350da ham polivinilxlorid hosil qiladi.
inisiatorli polimerlanish
Temperatura va nurlar tasirida polimerlanish jarayonlaridan inisiatorli polimerlanish o`zining osonligl va kam energiya talab qilishi bilan ajralib turadi. Shu sababli deyarli barcha monomerlarni polimerlashda reaksiya maxsus inisiatorlar ishtirokida olib boriladi. Inisiatorlarning ahamiyati ularning osonlik bilan parchalanib, erkin radikallar hosil qilishidadir.Ularning parchalanishi kam energiya talab qiladi va tezda aktiv markazlar hosil qilib reaksiyani tezlashtirishda muhim rol o`ynaydi. Reaksiyani boshlab bergan inisiator zarralari polimer molekulalarining tarkibida kimyoviy bog` bilan ulanib qoladi. Inisiatorlarga misol qilib benzoil peroksid, vodorod peroksid, azo –bis-izo butironitril va natriy, kaliy, ammoniy persulfatlarni ko`rsatish mumkin. Polimerlanish jarayonini boshlab yuborish uchun reaksion muhitga monomer og`irligining 0,1-1 prosenti miqdorida inisiator qo`shish kifoya. Masalan benzoil peroksid 600 va undan yuqori temperaturada qizdirilganda ikkita benzoat gruppali erkin radikal hosil qiladi.
O O O
|| || ||
C6H5 –C – O – O – C - C6H5 → 2 C6H5 – C - O`
Benzoat radikallar parchalanishni davom ettirib, fenil gruppali erkin radikallar hosil qilishi mumkin:
O
||
C6H5 – C –O` → C6H5` + CO2