Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

Дебиторлик қарзи айланма активларнинг бир қисми булиб, «Айланма 
активлар» деган баланс активининг 2-бўлимида кўрсатилади. У баланснинг 
қуйидаги моддалари бўйича гуруҳларга ажратилган: 
- 
харидорлар ва буюртмачилар билан ҳисоб-китоблар; 
- 
бўнак тўловлари; 
- 
бюджет билан ҳисоб-китоблар; 
- 
ходимлар билан ҳисоб китоблар; 
- 
шўъба корхоналар билан ҳисоб-китоблар; 
- 
уюшмага кирган корхоналар билан ҳисоб-китоблар; 
- 
муассислар билан ҳисоб китоблар; 
- 
бошқа дебиторлар. 
«Харидорлар ва буюртмачилар билан ҳисоб-китоблар» деган модда 
буюртмачиларга берилган товарлар, топширилган ишлар ва кўрсатилган 
хизматлар учун қарзни акс эттиради. Бунда қарзнинг товарлар, ишлар ва 
хизматлар бўйича тўловларни корхона ҳисоб-китоб варагига тушириш, ўзаро 
талабларни инобатга олиш ёки олинган векселлар билан таъминлаш оркали 
тўлангунча бўлган пайтдаги холати акс эттирилади. 
Ҳар бир корхона рахбари дебиторлик қарзлари ҳолати фақат шу 
корхонанинг эмас, балки унга ҳамкор корхоналарнинг ва умуман бутун 
республика иқтисодиётининг молиявий аҳволига таъсир кўрсатадиган асосий 
омиллардан бири эканини доимо назарда тутиши керак 
Дебиторлик 
қарзларининг 
айланувчанлиги. 
Дебиторлик 
мажбуриятлари ёки қарзлари таҳлилида уларнинг айланувчанлигига алоҳида 
этибор берилади. Негаки дебиторлик ва кредиторлик мажбуриятларининг 
айланувчанлик даражаси корхона молиявий ахволига баҳо беришнинг мухим 
кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. 
Корхона «Айланма активлар»ида дебиторлик қарздорлигини акс 
эттирилишини кўриб чиқамиз:

---

199 
Дебиторлик мажбуриятларининг ҳолати 
(минг сўмда) 
Дебиторлик 
мажбуриятлари