2-bob. Poyezd tuzish rejasining ma’lum bir yo‘nalishi bo‘yicha yuk poyezdlarni jo‘natishda vagonlar harakati harajatlarini hisoblash
Har bir variant bo‘yicha iqtisodiy ko‘rsatkichlar quyidagilarni o‘z ichiga olgan:
2.1. Bir oyda tarkiblarning yig‘ilish jarayoni bilan bog‘liq sarf-harajalar
bu yerda tarkibning qat’iy me’yorida hamda o‘zgaruvchan grafigida mos ravishda tarkibdagi vagonlarning haqiqiy soni (2-9-jadvallar), guruhdagi vagonlarning o‘rtacha soni va qoldiq vagonlarning o‘rtacha kattaligi.
bitta vagon-soat harajat stavkasi (topshiriqning 10 bandida keltirilgan)
grafikning har bir turi uchun mos ravishda hosil bo‘ladigan poyezdlar miqdori (soni).
1-variant
2-variant
3-variant
4-variant
2.2. Saralash parkidan jo‘natish parkiga tarkibni o‘tkazish amallari hamda tuzish bo‘yicha amallar bilan bog‘liq sarf-harajatlar:
bu yera quyidagi shartlarda (sharoitlarda) jo‘natish parkiga tarkibni tuzish, kutish va qayta joylashtirishga ketadigan vaqtlarning yig‘indisiga teng:
Tarkibning o‘rnatilgan me’yorida va o‘zgaruvchan me’yoridagi poyezdlar uchun tarkibni yig‘ishni tugallash uchun sarflanadigan vaqt quyidagiga teng:
tarkib hosil bo‘lishini kutishning o‘rtacha vaqti, soat;
-o‘zgaruvchan grafik sharoitida
-o‘zgarmas grafik sharoitida
saralash parkida hosil bo‘lgan tarkibni, ushbu park yo‘llaridan jo‘natish parkiga o‘tkazish uchun sarflanadigan vaqt. Bu vaqt tarkibdagi vagonlar soniga mos ravishda quyidagi diagrammadan aniqlanib, olingan qiymat soat o‘lchov birligiga aylantiriladi.
8-rasm. Tarkibni saralash parki yo‘llaridan jo‘natish parkiga o‘tkazish uchun sarflanadigan vaqt diagrammasi
2.3. Poyezdni jo‘natish (ko‘rikdan o‘tkazish, jo‘natishdagi kutish) amali bilan bog‘liq sarf-harajatlar:
bu yerda poyezdni jo‘natish parkida ko‘rikdan o‘tkazish,tarkibning jo‘natishda kutish vaqtlari yig‘indisi, ya’ni:
Tarkibni ko‘rikdan o‘tkazishning o‘rtacha vaqti, vagonlarning hisobiy soniga va tarkibni ko‘rikdan o‘tkazuvchi brigadalar soniga bog‘liq ravishda quyidagi diagrammadan aniqlanadi.
9-rasm. Poyezd tarkibidagi vagonlar soniga bog‘liq ravishda tarkibni ko‘rikdan o‘tkazish vaqtini me’yorlovchi diagramma
Kurs loyihasida, tarkibni ko‘rikdan o‘tkazuvchi brigadalar soni, x=2 deb qabul qilinadi. Tarkibning jo‘natishda kutish vaqti quyidagiga teng:
o‘zgaruvchan grafik sharoitida tarkibning jo‘nashini kutib turishning o‘rtacha vaqti, soat.
-o‘zgarmas grafik sharoitida ga teng.
1-variant
o‘zgaruvchan grafik sharoitida tarkibning jo‘nashini kutib turishning o‘rtacha vaqti
2-variant
o‘zgaruvchan grafik sharoitida tarkibning jo‘nashini kutib turishning o‘rtacha vaqti
2.4. Uchastkalarda poyezdlarning harakati bilan bog‘liq sarf-harajatlar:
Ushbu sarf harajatlar ikki qismdan tashkil topadi. Bular:
2.4.1. Vaqtga bog‘liq sarf harajatlar 2.4.2. Elektr energiya (yoki yoqilg‘i)ga bog‘liq sarf harajatlar 2.4.1.Vaqtga bog‘liq sarf harajatlarni hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi:
bu erda
mos ravishda vagon-soat va poyezd lokomotivining lokomotiv- soati harajat stavkasi,
grafikning har bir turi uchun mos ravishda hosil bo‘ladigan poyezdlar miqdori (soni);
o‘zgaruvchan va o‘zgarmas grafik uchun uchastka tezligi.
-o‘zgarmas grafik uchun:
-o‘zgaruvchan grafik uchun:
Bunda va mos ravishda o‘zgaruvchan va o‘zgarmas grafik uchun uchastka tezliklari miqdori (topshiriqning 9-bandidan olinadi)
, ga bog‘liq ravishda hisoblanadi (9-rasm).
o‘zgarmas grafik uchun:
o‘zgaruvchan grafik uchun:
Tarkibni texnik ko‘rikdan o‘tkazadigan stansiyalar soni.
Tarkib belgilangan marshrut yo‘nalishi bo‘yicha texnik va tijoriy ko‘riklardan o‘tishi kerak bo‘lsa, tarkibni texnik ko‘rikdan o‘tkazadigan stansiyalar miqdori kerak bo‘ladi. Sababi ushbu stansiyalarda albatta to‘xtab ko‘rikdan o‘tkazish uchun vaqt sarflanadi.
Tarkibni texnik ko‘rikdan o‘tkazadigan stansiyalar miqdori quyidagicha aniqlanadi:
bu yerda
poyezd qatnov marshrutining uzunligi (topshiriqning 6-ilovasida keltirilgan)
bitta poyezdning texnik ko‘rikdan o‘tkazishdagi minimal masofa. Ya’ni bitta poyezd har 300 km ga teng yoki undan ko‘p masofada bitta texnik ko‘rikdan o‘tkaziladi. Yoki marshrut qatnov uzunligi km bulsa texnik ko‘rikdan o‘tadi degan xulosaga kelinadi.
1-variant
o‘zgaruvchan grafik uchun: