Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

MUNDARIJA 
KIRISH....………………................................................................................... 3 
I – BOB. KORXONLARDA ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL ETISH 
FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI.........................................…….. 
5 
1.1. Fanning predmeti, obyekti va metodi......................................………….. 
5 
1.2. Fanning vazifalari.................................................................…………….. 6 
1.3. Fanning mazmuni va boshqa fanlar bilan aloqasi.................……………. 
7 
II - BOB. KORXONALAR VA ULARNING TASHKILIY-HUQUQIY
ASOSLARI..…….............................................................................................. 
9 
2.1. Bozor iqtisodiyotini rivojlanishida korxonalarning o‘rni……………..….. 9 
2.1.1. Korxona tushunchasi, turlari va vazifalari……………………………... 9 
2.1.2. Korxonani tashkil etish…………………………………………………. 12 
2.1.3. Korxonani boshqarishni tashkil etish…………………………………... 15 
2.1.4. Korxonani tugatish va qayta tashkil etish………………………………. 16 
2.2. Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlari………………………………………... 18 
2.3. Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat………….. 20 
2.3.1. Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlarni 
boshqarish……………………………….......................................................... 
24 
2.4. To‘liq shirkatlar................................................………………………….. 26 
2.5. Kommandit shirkatlar.................................................……………………. 29 
2.6. Aksiyadorlik jamiyatlari.............................................................................. 30 
2.6.1. Aksiyadorlik jamiyatlarining huquqiy asoslari………………………… 30 
2.6.2. Aksiyadorlik jamiyatlarining turlari……………………………………. 32 
2.6.3. Aksiyadorlik jamiyatlarini tashkil etish………………………………... 37 
2.6.4. Aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarish………………………………… 39 
2.6.5. Aksiyadorlik jamiyatlarini qayta tashkil etish va tugatish.........…...... 41 
INTELLEKTUAL TRENING........................................................…………... 45 
III - BOB. KICHIK BIZNES VA XUSUSIY KORXONALARNI
TASHKIL ETISH..........................................................…………… 
49 
3.1. O‘zbekiston respublikasining iqtisodiy ravnaqida kichik
Biznes va xususiy korxonalarning 
o‘rni……………………………………….. 
49 
3.2. Kichik biznes va xususiy korxonalarni tashkil qilishning
o‘ziga xos xususiyatlari...................................................................................... 
51 
3.2.1. Biznesni tashkil qilishning asosiy bosqichlari.......................................... 51 
3.2.2. Kichik biznes va xususiy korxonalarni ro‘yxatdan o‘tkazish.................. 54 
3.2.3. Kichik va o‘rta biznesni tashkil etishda tadbirkorlik
g‘oyasini (TG‘) tanlashning umumiy qoidalari………………………………. 
76 
3.2.4. Kichik biznes va xususiy korxonalarni tashkil etishda
tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish imkoniyatlari tahlili..........…………... 
79 
3.3. Kichik biznes va xususiy korxonalarni davlat tomonidan qo‘llab–
quvvatlanishi...................................................................................................... 
82 
3.4. Kichik biznes va xususiy korxonalarni tashkil etishda risk va
uning ahamiyati.................................................................……………………. 
89 

---

288 
3.4.1. Kichik biznes va xususiy korxonalarda riskning mohiyati ……………. 89 
3.4.2. Kichik biznes va xususiy korxonalarda risklarni boshqarish…………... 93 
3.4.3. Kichik biznes va xususiy korxonalarda risklarni baholash........……….. 97 
INTELLEKTUAL TRENING………………………………………………... 101 
IV - BOB. KORXONANING ISHLAB CHIQARISH STRUKTURASI…... 129 
4.1. Korxona va xususiy mulk………………………………………………… 129 
4.2. Korxonani ishlab chiqarish strukturasini tuzishning tashkiliy tur-
lari…....…………..............…………..............………….............................. 
130 
4.3. Korxonaning ishlab chiqarish strukturasi samaradorligini oshirish 
yo‘llari………………………………………………………………………… 
132 
V - BOB. ASOSIY ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL QILISH…...……... 135 
5.1 Korxona faoliyatida asosiy ishlab chiqarishning o‘rni…………………… 135 
5.1.1. Asosiy ishlab chiqarishni takomillashtirishning ahamiyati…………….. 135 
5.1.2 Asosiy ishlab chiqarishni ratsional tashkil qilish prinsiplari..................... 136 
5.1.3 Ishlab chiqarish turlari va ularning texnik-iqtisodiy tasnifi …………… 140 
5.2. Ishlab chiqarishni tashkil qilishning potok usuli………………………… 142 
5.2.1. Ishlab chiqarishni potok usulida tashkil qilishning o‘ziga xos 
xususiyatlari…………..............………….......................................................... 
142 
5.2.2. Potok liniyalari tasnifi................….......................... ………………….. 
144 
5.2.3. Potok liniyasining asosiy ko‘rsatkichlarini hisoblash.............................. 146 
5.2.4. Ishlab chiqarishni potok usulida tashkil qilishning iqtisodiy 
samaradorligi.........................................................……………………………. 
149 
5.3. Ishlab chiqarishni tashkil qilishda to‘rsimon grafiklar............................... 150 
5.3.1. To‘rsimon grafiklar haqida tushuncha…………………………………. 150 
5.3.2. To‘rsimon grafik tuzish asoslari va qoidalari…………………………... 152 
5.3.3. To‘rsimon grafikni hisoblash.................................….............................. 155 
INTELLEKTUAL TRENING........................................................................... 159 
VI - BOB. YORDAMCHI ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL QILISH…... 165 
6.1. Ta’mirlash xo‘jaligini tashkil qilish……………………………………… 165 
6.1.1. Ta’mirlash xo‘jaligining vazifalari va ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishdagi o‘rni……………………………………………………………… 
165 
6.1.2. Dastgohlarni rejali-ogohlantiruvchi ta’mirlash tizimi va uning 
me’yorlari.................................................................………………………….. 
166 
6.1.3. Ta’mirlash ishlarini rejalashtirish va boshqarish……………………….. 171 
6.1.4. Ta’mirlash ishlari samaradorligini oshirish yo‘llari................................ 175 
6.2. Asbobsozlik xo‘jaligini tashkil qilish va rejalashtirish….......................... 178 
6.2.1. Asbobsozlik xo‘jaligining vazifalari va mohiyati……………………… 178 
6.2.2. Asbob - uskunalarga bo‘lgan talabni rejalashtirish…………………….. 179 
6.2.3. Asbobsozlik xo‘jaligini boshqarish…………………………………….. 183 
6.2.4. Asbobsozlik xo‘jaligi samaradorligini oshirish yo‘llari……………….. 185 
6.3. Transport xo‘jaligini tashkil qilish……………………………………….. 186 
6.3.1.Transport xo‘jaligining tarkibi, vazifalari va mohiyati…………………. 186 
6.3.2. Yuk tashish marshrutlari turlari………………………………………… 189 
6.3.3. Transport vositalarini tanlash…………………………………………... 191 
6.4. Energetika xo‘jaligini tashkil etish……………………………………….. 195 

---

289 
6.4.1. Energetika xo‘jaligining ahamiyati va vazifalari………………………. 195 
6.4.2. Korxonaning energiya turlariga bo‘lgan talabini aniqlash…………….. 197 
INTELLEKTUAL TRENING..................................................………………. 199 
VII - BOB. ISHLAB CHIQARISHNI TEXNIKAVIY TAYYORLASHNI 
TASHKIL QILISH...………………………………………………………….. 
203 
7.1. Ishlab chiqarishni texnikaviy tayyorlashni tashkil qilishning mazmuni va 
vazifalari………………………………………………………………………. 
203 
7.2. Ishlab chiqarishni texnikaviy tayyorlashda innovatsiyaning o‘rni............ 204 
7.3. Ishlab chiqarishni konstruktorlik tayyorgarligini tashkil qilish………….. 206 
7.4. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashni tashkil qilish……………….. 208 
7.5. Konstruktorlik va texnologik tayyorlashning iqtisodiy mohiyati...……… 209 
7.6. Ishlab chiqarishni texnikaviy tayyorlashni rejalashtirish………………… 209 
7.7. Yangi konstruksiyaning iqtisodiy samaradorligini baholash…………….. 211 
INTELLEKTUAL TRENING........................................................................... 214 
VIII - BOB. MEHNATNI ILMIY TASHKIL ETISH………………………... 223 
8.1. Mehnatni ilmiy tashkil etishning mazmuni va asosiy yo‘nalishlari........... 223 
8.2. Mehnatni ilmiy tashkil etish shakllari……………………………………. 224 
8.3. Ish joyiga xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish va takomillashtirish.............. 227 
8.4. Mehnatni ilmiy tashkil etishning iqtisodiy samaradorligi………………... 229 
IX - BOB. ISH HAQINI TASHKIL QILISH.................................… 
232 
9.1. Korxonalarda ish haqi va ishlovchilar mehnatini rag‘batlantirishni tash-
kil qilish…………………………………................................................... 
232 
9.2. Ish haqining tarif sistemasi..................................................…………….. 233 
9.3. Ishchilarni moddiy rag‘batlantirish………………………………………. 227 
9.4. Ish haqining shakli va sistemasi…………………………………………. 
229 
9.5. Rahbar, xodimlar, xizmatchilar, mutaxassislarga ish haqi to‘lash va 
rag‘batlantirishni tashkil qilish……………………………………………….. 
242 
INTELLEKTUAL TRENING.............................................………………….. 244 
X - BOB. ISHLAB CHIQARISH JARAYONINI BOSHQARISHNI TASH-
KIL ETISH............................................................................................... 
248 
10.1 Boshqaruv jarayonini tashkil etish haqida tushuncha…………………… 248 
10.2. Ishlab chiqarishni boshqarishni tashkil etish principlari………………... 249 
10.3. Boshqaruv jarayonining loyihalashni tashkil etish……………………… 251 
10.4. Boshqaruvning tashkiliy strukturasi……………………………………. 251 
XI – BOB. ILMIY IZLANISHLARNI TASHKIL QILISH…………………. 
258 
11.1. Ixtironi tashkil etish.................................................................................. 258 
11.2. Patentshunoslikni tashkil etish..............................................…………… 258 
11.3. Ratsionalizatorlik takliflarini tashkil qilish…………………………….. 259 
11.4. Ilmiy izlanishlarni tashkil qilish...................................………………… 261 
TESTLAR..................................…....................................…………………… 264 
Foydalanilgan adabiyotlar..................................... …………………………… 285 

---

290