Ю. И. АҲмадалиев

 
1-расм. Топонимикада фанлараро алоқадорлик (кластер). 
Топонимик тадқиқотларда география, тилшунослик ва тарих 
фанларининг ютуқ ва усулларидан самарали фойдалангандагина юқори 
натижаларга эришиши мумкин. 
Таъкидлаш жоизки, охирги йилларда илмда топонимиканинг уч 
йўналиши пайдо бўлди: географик топонимика, тарихий топонимика, 
лингвистик топонимика. Барча йўналишларнинг объекти - маълум бир ҳудуд 
ёки тилдаги жой номлари тизими ва мажмуи. Мақсади ҳам битта-жой 
номларини тадқиқ қилиш. Барча йўналишларга хос бир умумий хусусият 
ҳам мавжуд, унинг ҳудудийлиги ва қандай географик объектнинг номи 
эканлиги, яъни номнинг паспорти. 
Географик 
номлар 
ва 
уларнинг 
инсон 
ҳаётидаги 
ўрни 
юқоридагилардан ташқари геология, биология, социология, демография, 
иқтисодиёт каби табиий-ижтимоий фанларда, педагогика ва маънавият, 
миллий ғоя, хорижий тиллар, адабиёт ва санъат каби соҳаларда ҳам 
ўрганилмоқда. 

---

21 
Қисқача хулоса 
Топонимика фанининг ривожланиш тарихида Ўрта Осиёлик 
олимларнинг 
алоҳида 
хизматлари 
борлиги 
кейинги 
йиллардаги 
тадқиқотларда янада ойдинлашмоқда. Шунингдек, Россия ва хорижлик 
олимларнинг асарларини пухта ўрганиш орқали мазкур фаннинг эртанги 
истиқболларини белгилаш имконияти мавжуд. Фаннинг бошқа фанлар билан 
алоқадорлик жиҳатларини ҳам чуқур тадқиқ этиш ва ўрганиш ютуқлар 
калитидир. 
Назорат ва муҳокама қилиш учун саволлар. 
1. Антик даврдаги топонимика оид дастлабки манбаларни айтинг. 
2. Абу Райхон Берунийнинг қайси асарларида топонимикага оид 
маълумотлар келтирилган? 
3. “Бобурнома”да қандай географик терминлар ҳақида маълумотлар 
келтирилган? 
4. Топонимиканинг ривожига ҳисса қўшган қайси рус ва хориж 
олимларини биласиз? 
5. Ўзбек топонимика ва географик терминшунослигининг ривожида 
салмоқли ўрин тутган Ҳ.Ҳасанов, С.Қораев асарларини келтиринг. 
6. Топонимиканинг ривожланишида филолог ва тарихчи олимлардан 
кимларни биласиз? 
7. Топонимиканинг 
географик 
жиҳатларини 
тадқиқ 
этаётган 
замонамиз олимларни биласизми? 
8. Топонимикада 
фанлараро алоқадорликни кластер усулидан 
фойдаланиб ёритиб беринг.