Yozuv, uning paydo bo`lishi, taraqqiyoti va yozuv vositalari

Shumer Yozuvlarida quyoshni tasvirlovchi belgi - nur, kun, oqlik degan so`zlarni anglatish uchun, yulduz belgisi - osmon, xudo degan so`zlarni, chigirtka tasviri esa yo`q so`zini ifodalash uchun ishlatilgan.
Xitoy tilida belgilar shakli yoki vaziyati o`zgarishi bilan yangi ma`no kasb etganlar. Masalan, odam degan so`zni anglatuvchi ieroglif birmuncha o`zgartirilganidan (yangi chiziqlar qo`shilganidan) keyin tana, qo`l degan ma`noni anglatgan. Xitoy mirzalari sonlarni va fazoviy munosabatlarni bildirish uchun maxsus shartli-ramziy ierogliflarni qo`llanganlar.Ko`pincha murakkab va mavhum tushunchalar ikki ideogrammani bir belgida uyg`unlashtirish, birlashtirish yo`li bilan bayon qilingan.
Shumer Yozuvlarida quyoshni tasvirlovchi belgi
non+og`iz = emoq
ko`z+kuchuk = yovuz
qush+tuxum = turmoq
ayol + bola = sevmoq
quloq+eshik = eshitmoq, bildirmay quloq solmoq
qilich + yurak = sabr qilmoq, toqat qilmoq
ayol+tom = tinchlik, sukunat, jimlik.
Shumer tilida
Xitoy tilida
Masalan, Shumer tilida quyidagi birikmalar ishlatilgan:
Shakldan harfga o`tish uchun zaruriyat.
Yozuv biladiganlar nihoyat darajada kam bo`lganligidan va Yozuvdan tasodifiy hollardagina foydalanilganligidan piktografik Yozuvning kamchiliklari ko`zga tashlanmagan. Lekin davlat tuzumi rivojlanib, yozishmalar kundalik ishga aylana borgan sari Yozuvga ehtiyoj ortavergan, Yozuv kundalik hayotda zaruratga aylangan. YOzishni tezlashtirishga ehtiyoj tug`ilgan. Har bir tasvirdagi rasm asta-sekin soddalashib borishi va ularning hammasi aniq grafik belgilarga ajralib ketishi qonuniydir. Muayyan rasm buyumning nomi bilan atalgan, buyum tasvirlovchi bo`lib qolgan.
Yozuv bitiladigan material belgi-rasmlarning shakliga jiddiy ta`sir ko`rsatgan. Masalan, Old Osiyoda to`g`ri burchakli yoki cho`zinchoq doira shaklidagi sopol taxtachalarga belgilar chizilgan. Loyning qovushqoqligi taxtachalarga aylana chiziqlar chizishni qiyinlashtirgan, shuning uchun pona shaklidagi belgilar - mixxat ishlab chiqilgan. Misrda asosiy Yozuv materiali sifatida papirusdan foydalanilgan; papirus - xat yozish uchun maxsus tayyorlangan birinchi materialdir. Misr Yozuvlari tasviriyligi bilan ajralib turadi. Xususan toshga o`yib yozilgan xatlar ko`zga yaqqol tashlanadi. Ular ko`pincha naqsh bilan mohirona uyg`unlashtirilgan.
Yоzma yodgorliklarning but holda saqlanishi ham uning qanday materialga bitilganiga bog`liq bo`lgan. Tez yirtiladigan, uvalanadigan, mo`rt materialga bitilgan xatlar yo`q bo`lib ketgan, pishiq, mustahkam asosga bitilgan Yozuvlar esa zamonamizgacha saklanib qolgan. Uzoq o`tmish sadolarini bizga ayni shu Yozuvlar etkazmoqda. Eron podshohi Doro I ning toshga o`yib yozilgan quyidagi dabdabali ogohlantirishi Shunday Yozuvlardan biridir: «Doro, shahonshoh deydi: Sen, kelgusida mening buyrug`im bilan qoyaga o`yilgan mana shu Yozuvni yoki ana shu tasvirlarni ko`rasan, - Ularni vayron qilma! Qudrating etar ekan, ularni ehtiyot qil».

E’tiboringiz uchun rahmat