Yoshlarni innovasion tafakkur tarzi va innovasion izlanishlari

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
898 
w
www.oriens.uz
June 
2021
 
 
shakllanishiga ta’sir etadigan deterministik omillar tilga olinishi tabiiy holdir. Ushbu 
deterministik omillar quyidagilardan iborat: 
-
insonning yangilik yaratishga, kreativ izlanishlarga, ijodga tashnaligi; 
ijtimoiy borliqning, jamiyat taraqqiyotining dinamik xususiyati va talablari;
-
real ijtimoiy borliq bilan ideal ijtimoiy borliq o‘rtasidagi ziddiyatlarning 
anglanishi; 
-
tafakkurning musobaqaga, raqobatga o‘chligi;
-
ijtimoiy kognitiv omillar ta’siriga bo‘lgan ishonchning ortib borishi. 
Yangilikka, izlanishlarga va ijodga tashnalik insonga xos xususiyatdir. Aynan ushbu 
xususiyat insonga ijtimoiy borliqning va ijtimoiy munosabatlarning sub’ekti sifatida 
qarashga undaydi. Falsafa fanlari doktori S.Norqulov yozadi: “Dunyoni, olamni 
bilishga qiziqish insonga xos xususiyat. Gnoseologik tajribalarni umumlashtirish va 
yon atrofni o‘zgartirishda ulardan foydalanish xususiyati tufayli inson ijtimoiy tarixiy 
jarayonlarning sub’ekti, sivilizatsiya yaratgan. Mazkur jarayonlar tafakkur, ong, 
ongga xos bilish, bilim olishga intilish bilan bog‘liq”[7]. Tadqiqotchi individual 
tafakkur va ongning ijtimoiy tafakkur va ongga aylanish qonuniyatlarini ochib beradi, 
birinchisi qanchalik muhim, ahamiyatli bo‘lmasin, deterministik omillar, ayniqsa 
ijtimoiy talablar, jamiyat ehtiyojlari orqali N.A.Berdyaev nazarda tutgan “zaruriyat” 
mahsuliga aylanadi. Demak, insonning yangilikka, yaratishga va ijodga tashnaligi 
faqat individual hodisa emas, ular ijtimoiy zaruriyat bilan bog‘liqdir. Bu o‘rinda 
jamiyat taraqqiyoti talablari deterministik ta’sir etadi. Ijtimoiy siyosiy borliq davlat, 
hokimiyat va jamiyat ishlarini boshqarish, sotsiumdagi munosabatlarni strategik
maqsadlar bilan uyg‘unlashtirish, butun bilan qismlar o‘rtasidagi subordinasion 
aloqalarga yo‘naltirilganlik, uyushganlik berish kabi faoliyatlar kechadigan 
sotsiodinamik makondir. Bu sotsiodinamik makondagi ob’ektlar: institutlar, 
sub’ektlar, maqsadlar va mexanizmlar rang barang bo‘lishi bilan ijtimoiy siyosiy 
borliqni jonli, serharakatchan, mobil qiladi, Serharakatchanlik, mobilllik bugungi 
ijtimoiy siyosiy borliqning, jamiyatlarning tub belgisidir. Bu talab ma’naviy axloqiy 
imperativlarga ham, innovasion izlanishlarga ham dinamizm baxsh etadi, ularni davr 
talablaridan, aholi ehtiyojlaridan orqada qolmaslikka undaydi. Agar biz ma’naviy 
axloqiy imperativlar bilan innovasion rivojlanishdan uyg‘un foydalanmoqchi bo‘lsak, 
davr talablari va ehtiyojlari dinamikasini o‘rganib, kuzatib borishimiz darkor. Bu 
talab va ehtiyojlar tor, shaxsiy sub’ektiv voqelik pog‘onasida qolishi mumkin emas, 
bu o‘rinda shaxs erkinligiga ma’lum bir to‘siqlar uyg‘onsa da, bunday to‘siqlarning 
bo‘lishini ijtimoiy taraqqiyotning ob’ektiv qonunlari talab etadi. Shaxs o‘z huquq va 
erkinliklarini nigilistik pog‘onada mutlaqlashtirmasligi, hatto huquqiy imperativlar 

---