Yoshlarda ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish. Ijtimoiy tarmoqlar orqali targ‘ib qilishning zamonaviy vositalari

Eng mashhur ijtimoiy tarmoqlardan foydalanuvchilari

• 
  Facebook — 1,4 mlrd
  
• 
  QZone (Kitay) — 654 mln
  
• 
  Google+ — 300 mln
  
• 
  Instagram — 300 mln
  
• 
  Twitter — 284 mln
  
• 
  Sina Weibo (Kitay) — 176 mln
  
• 
  LinkedIn — 332 mln VKontakte — 52,7 mln
  
• 
  Odnoklassniki — 42,6 mln
  
• 
  Moy Mir — 30,6 mln
  
• 
  SoundCloud-20 mln
  
• 
  Brainly 22 mln.
  

Telegram- 500 mln foydalanuvchilarni tashkil qiladi. Yuqorida nomlari qayd etilgan tarmoq ilovalari kontent tarkibi quyidagilar:

• 
  Mikroblog
  
• 
  Sharh
  
• 
  Video, vlog
  
• 
  Foto-video materiallar
  
• 
  Matn, gippermatn
  
• 
  musiqa, videorolik
  
• 
  Qisqa reportaj –tvit
  
• 
  Musiqiy audiomost
  

Mazkur tarkibiy kontentning ichki tuzilishi freymlar deb atalib ular turli dasturlar yordamida yaratiladi. Mavjud ilovalarining asosiy tarkibiy tuzilishi quyidagi tartibda yaratiladi:

• 
  Spleshskrin
  
• 
  Yangiliklar tasmasi
  
• 
  Ro‘yhatdan o‘tish
  
• 
  Shaxsiy profil
  
• 
  Xabarnoma-chat
  
• 
  Guruhlar, hodisalar
  
• 
  Qo‘shimcha kontent
  
• 
  Qidiruv freymi
  
• 
  Sozlamalar yordamida yaratish mumkin.
  

O’tkazilgan so‘rovnomalarga ko‘ra ijtimoiy tarmoqdan foydalanuvchilar soni 87 foizni, ro‘yhatdan o‘tganlar soni 93 foizni hamda mazkur tarmoqda faoliyat yurituvchilar soni 89 foizni tashkil qilgan. 2018-2021 yillar orali-ida ijtimoiy internet tarmog‘i foydalanuvchilarining o‘sish shkalasi quyidagi tartibda o‘sib borgan. Aynann pandemiya davrida ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilar sonining keskin o‘sganini kuzatish mumkin. Internet tarmog‘i hamda ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari amalda “Follower”- kuzatuvchi nomi bilan yuritiladi. Folloverlarning o‘rtacha yosh ko‘rsatgichi 16-34 yoshni tashkil qilib ular axborot olish va tarqatish, ko‘ngilochar, ta’lim, muloqot hamda iqtisodiy maqsadlarda foydalanishadi.

Yurtimizdagi ijtimoiy tarmoqda faoliyat yurituvchi bloger va folloverlarning soni quyidagi tartibda.

• 
  Xushnudbek-376700
  
• 
  Davletovuz-57000
  
• 
  Davron Fayziyev-75000
  
• 
  Fayzbog (Temur malik)-21000
  
• 
  Alimoff-25000
  
• 
  Asanovformati-25000
  
• 
  Raisbuva-57500
  
• 
  Muhrim10500
  
• 
  Rasul Kushirbayev-53000
  

Bu o‘rtacha eng ko‘p nashr qilinishi mumkin bo‘lgan gazeta tirajidan ko‘proq ekanligini kuzatishimiz mumkin. E’tiborli jihati amalda mavjud blog va blogerlar faoliyati foydalanuvchi “follover”larga turlicha ta’sir qiladi. Jumladan, psixologik, iqtisodiy, madaniy, ma’rifiy, siyosiy va ijtimoiy. Mazkur ta’sir taqdim qilinayotgan kontent tarkibi va axborot mohiyatidan kelib chiqadi. Aytib o‘tish joizki foydalanuvchilar ijtimoiy tarmoqda tarqalayotgan axborotning barchasini filtrlash qobiliyati ( to‘g‘ri-noto‘g‘riligini tekshirish) ega emas. Mazkur “dezinformator”lar faoliyat ko‘lami va ta’sir doirasiga qarab turlicha nomlanadi. Jumladan:

• 
  Trolling
  
• 
  Kibberbulling
  
• 
  “Xeyter”lar
  
• 
  “Xayper”lar
  
• 
  “Dizkommunikator”lar
  
• 
  “Dizinformator”lar
  
• 
  Dizkreyter
  
• 
  “Agitator”
  

Yuqorida nomlari qayd etilgan dezinformator ya’ni noto‘g‘ri axborot tarqatuvchi shaxslarning faoliyati psixologik, siyosiy va iqtisodiy maqsadlarni ko‘zlaydi. Natijada:

• 
  Axborot xurujlari
  
• 
  Siyosiy beqarorlik
  
• 
  Iqtisodiy beqarorlik
  
• 
  Jamiyatdagi muvozanatning buzilishi
  
• 
  Turli radikal oqimlarga kirib ketish
  
• 
  G‘oyaviy buzg‘unchiliklarga sabab bo‘lishi mumkin.
  

Mazkur vaziyatda yoshlarni ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish maqsadida

• 
  Mediasavodxonlikni oshirish
  
• 
  Huquqiy-siyosiy bilim darajasi
  
• 
  Madaniy-ma’rifiy targ‘ibot
  
• 
  Milliy-an’anaviy qadriyatlar
  
• 
  Ta’lim-tarbiya
  
• 
  Iqtisodiy-ijtimoiy bilim darajasi
  
• 
  Diniy bag‘rikenglikni rivojlantirish
  
• 
  Gender tengligi masalalari borasidagi axboriy bilimni rivojlantirish va kuchaytirish shart. Qolaversa ushbu ko‘nikmalarni stretgik rivojlantirishda zamonaviy targ‘ibot texnologiyalaridan foydalanish maqsadga muvofiq. Jumladan:
  

• 
  Maqsadli auditoriya bilan ishlash
  
• 
  Icloud –texnologiyasi
  
• 
  Targeting texnologiyasi
  
• 
  Auditoriyani kommodifikasiyalash
  
• 
  Axboriy xurujlarga javob stretegiyasi
  
• 
  Mediatreninglar tashkil qilish
  
• 
  Ijtimoiy roliklar tasvirga tushirish
  
• 
  OAV mediametriyasi
  

Xulosa qilib aytganda, yoshlarimizni turli pixologik g‘oyaviy oqimlar va radikal guruhlar tarkibiga kirib qolish hamda Yoshlarda ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirishda Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek, «... biz farzandlarimizning ongi, dunyoqarashi asrlar davomida sinovdan o‘tgan, yuksak ma’naviyat xazinasi bo‘lgan jahon va milliy adabiyotimiz asosida emas, balki qandaydir shubhali, zararli axborotlar asosida shakllanishiga beparvo qarab turolmaymiz». Binobarin, bugungi davr bizdan dunyo miqyosida bo‘hton va uydirmalarni tarqatish orqali yoshlarimizni aldab, o‘z qarmog‘iga ilintirishga intilayotgan ijtimoiy tarmoqlardagi turli salbiy holatlarga hyech qanday imkon bermasligimizni talab etmoqda. Zero, milliy ma’naviyatimizni asrash orqali yoshlarimizni ona Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalab, o‘z xalqiga, yurtiga bo‘lgan muhabbatini oshirish asosiy vazifamizdir.