Yosh va pedagogik psixologiya

Musta?illik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari

Konfusiy: "Eskini o'zlashtirgan va yangini tushunishga ?odir insongina tarbiyachi bo'la oladi" degan edi. Musta?illikning dastlabki yillaridano? butun mamlakat mi?yosida ta'lim-tarbiya, ilm-fan, kasb-?unarga o'rgatish so?alarini islo? ?ilishga ni?oyatda katta zarurat sezila boshladi. Bugungi kunda tarbiya jarayonida ?am ?ator o'zgarishlar amalga oshirilmo?da. Shuni ta'kidlash lozimki, ma'rifat xal?imiz, millatimiz ?onidadir. An'anaviy shar?ona karashga ko'ra, ma'rifatlilik fa?at bilim va malaka emas, ayni paytda chu?ur ma'naviyat va go'zal axlo? degani ?amdir.
Bir ijtimoiy jamiyatning ikkinchisiga almashishi, shuningdek, milliy musta?illik va uning ne'matlari, respublikamiz fu?arolarida tub o'zgarishlarni vujudga keltirmo?da. Milliy tuy?u, ?iyofa, xarakter, ta'b, kuy, ra?s, ma'naviyat, ?adriyat ?amda ru?iyat ta'siri ostida o'zining tub mo?iyatini aks ettira boshladi. O'tmishning boy merosi, uning an'analari milliy isti?lol tufayli o'z egalariga ?aytarib berildi.
Fu?arolarning ijtimoiy ongi asta-sekin o'zgarib borishi natijasida etnopsixologik xususiyatlar tiklana boshladi, milliy, umumbashariylik xislatlari o'rtasida adolatlilik, teng ?u?u?lilik alo?alari o'rnatilmo?da.
XXI asrda shaxs shakllanishida, uning tarbiyalanganlik darajasini ortishida dinning, xususan "?adis" ilmining a?amiyati kattadir. Shaxslararo munosabatda tenglik, ?amxo'rlik, samimiylik, o'zaro yordam, simpatiya, antipatiya, ?amdardlik, sevgi-mu?abbat singari milliy xususiyatlarni tarkib toptirishda ?adislarning roli yanada ortadi.
O'zbek oilasida tarbiya mo?iyati, mazmuni tarbiyaning kundalik rejasi, bolalarga ta'sir o'tkazish vositasini tanlash va undan unumli foydalanish o'ziga xos xususiyatga ega, chunki uning asosida xal? an'analari yotadi.
O'zbek xal?ining etnopsixologak xususiyatlaridan unumli foydalanish ?ar tomonlama tara??iy etgan inson shaxsini tarkib toptirishda mu?im rol o'ynaydi. Abdulla Avloniy aytganidek: " Tarbiya biz uchun yo ?ayot, yo mamot, yo najot, yo ?alokat, yo saodat - yo falokat masalasidir".
Yosh avlod tarbiyasida milliy ru?iyat, umuminsoniy, xal?chil milliy ?adriyatlar, urf-odatlar, an'analar yetakchi o'rin tutmo?i lozim (tarbiya etnopsixologik va etnopedagogik munosabat). Bular or?ali yoshlarda ?uyidagi fazilatlarni tarbiyalash lozim:
a) yoshlarda vatanparvarlik ?is-tuy?ularini shakllantirish;
b) xayrixo?lik, odamlarga .?urmat, me?r-shaf?at;
v) kattalarni ?urmat ?ilish, e'zozlash;
g) muloyimlik;
a) IShbilarmonlik, mo?irlik, ishchanlik, i?tisodiy tafakkur;
e) kichik yoshdan me?natsevarlik;
j) jismoniy ba?uvvatlik;
z) axlok-odoblilik;
i) oilaparvarlik;
k) ayollarga ?urmat;

50. 
    o'zaro ?amkorlikka intiluvchanlik.
    

Ma'lumki, yoshlarning ma'naviy-axlo?iy tarbiyasi bilan oila, ma?alla, ta'lim muassasalari, ommaviy axborot vositalari, ?u?ukni mu?ofaza ?iluvchi tashkilotlar, ilmiy-pedagogik kadrlar shu?ullanadilar. Tarbiya jarayonida barcha ishtirokchilarning ba?amji?atlik bilan olib boradigan ishlarigina, o'zining ijobiy natijalarini berishi mumkin.
"Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi" ni amalga oshirish vazifalari ana shuni ta?ozo ?iladi.
Takrorlash va mu?okama ?ilish uchun savollar

1. 
   Tarbiya - bu ?anday jarayon?
   
2. 
   Shaxsni tarbiyalashning asosiy yo'nalishlari nimalardan iborat?
   
3. 
   Shaxs shakllanishiga ta'sir etuvchi omillarni ko'rsating.
   
4. 
   "Tarbiyasi ?iyin" bolalar klassifikasiyasini keltiring.
   
5. 
   Tarbiya jarayonining samaradorligini oshiruvchi psixologik
   

mexanizmlar nimalardan iborat?

6. 
   Tarbiyaning etnopsixologik masalalari ?anday?