Yosh tengdoshlar

HOKIMLIKNING NAMOYISHI mashqi (30 daqiqa) 
Vazifalar
•
Jamiyatda imkoniyatlarning notekis taqsimlanishini anglashni kengaytirish 
•
Tolerantlik hissini shakllantirish
Jihozlar
•
Har bir ishtirokchi uchun rollar yozilgan kartochkalalar (taxminiy rollar ro‘yxati 
keltirilgan) 
•
Yoqimli bo‘shashtiruvchi musiqa 
•
Ta’kidlar ro‘yxati (quyida keltirilgan) 
•
Flipchart 
•
Markerlar 
Jarayon 
Avvaldan kartochkalarga quyida keltirilgan ro‘yxatdan rollarni yozib qo‘ying. (Zaruratga 
ko‘ra tuzatishlar kiritishingiz mumkin). 
•
Katta bo‘lmagan shahar hokimi, erkak 

---

92 
•
MFY xodimi, ayollar ijtimoiy himoyasi bilan shug‘ullanuvchi ayol 
•
Maktab o‘qituvchisi, ayol 
•
Voyaga 
yetmaganlar 
bo‘yicha 
ixtisoslashtirilgan 
ta’lim-tarbiya 
muassasasi 
tarbiyalanuvchisi, 13 yosh 
•
Maktab-internatdan qiz bola o‘quvchi 
•
Amaki, qiz bola jiyanning vasiyi 
•
12, 6 va 2 yoshli 3 farzandli yolg‘iz ona
•
Imkoniyati cheklangan qizcha, 10 yosh 
•
Giyohvand moddalar iste’mol qiladigan bola, o‘smir 
•
Maktab direktori, erkak 
•
Maktab-internatda o‘qituvchi, ayol 
•
Qarovsiz bola, 10 yosh 
•
OIV infektsiyali homilador ayol, 23 yosh 
•
Umumta’lim maktab o‘quvchisi, o‘g‘il bola, 14 yosh 
•
Umumta’lim maktab o‘quvchisi, qiz bola, 13 yosh 
•
Ish qidirib yurgan qiz bola, 16 yosh
•
Qiz bola 17 yosh, chet eldagi odam savdosi qurboni 
•
Huquq-tartibot xodimi (erkak) 
•
“Kuch ishlatish” usullari bilan farzandlarini tarbiyalayotgan ota 
•
Sud hakami 
•
Nogiron ota 
•
To‘rt nafarlik oilasini boqayotgan mardikor (erkak) 
Barcha personajlar ro‘yxati qayd etilgan flip-chartni tayyorlang. Bu flipp-chartni mashqning 
uchinchi qismiga o‘tmaguncha hech kimga ko‘rsatmang. Bu mashq yetarlicha katta maydonni 
talab qiladi, shu sabab imkoni bo‘lsa, uni ochiq havoda o‘tkazing.
1-qism 
Orqa fonda musiqa yordamida xotirjam muhit yarating. Ishtirokchilardan tinchlik saqlashlarini 
so‘rang. Rollar qayd etilgan kartochkalarni tarqating. Barcha o‘z rolini o‘qisin lekin hech kimga 
bildirmasin. Endi hamma o‘z roliga kira boshlasin. Buning uchun bir nechta savolni o‘qing va har 
birining orasida ishtirokchilar o‘ylab olishlari va onglarida bu odamni yaratib olishlari uchun 
yetarlicha vaqt bering. 
–
Sizning bolaligingiz qanday o‘tgan? Qanday o‘yinlarni o‘ynagansiz? Ota-onangiz nima 
bilan shug‘ullangan? 
–
Sizning hozirga doimiy hayotingiz qanday? Siz qayerlarda dam olasiz? Muloqot qilasiz? 
Ertalab, kunduzi, kechki payt nimalar qilasiz?
–
Siz qayerda yashaysiz? Daromadingiz qanday? Bo‘sh vaqtingizda nima bilan 
shug‘ullanasiz? Dam olish kunlaringiz va ta’til kunlaringizni qanday o‘tkazasiz?
Shundan keyin musiqa qo‘ying. 
2-qism 
Ishtirokchilarni tinchlik saqlagan holda bir qator bo‘lib turib olishlarini iltimos qiling (start 
chizig‘iga).
–
Hozir men ta’kidlarni o‘qiyman. Sizning (ya’ni personajingizning) vazifasi – bu ta’kidga 
nisbatan ijobiy javob bersa, ya’ni sizga mos kelsa – oldinga bir qadam qo‘yasiz. Aks holda o‘z 
joyingizda qolishingiz kerak. Oxirgi nuqtagacha qilgan qadamlaringiz sonini eslab qoling. 
Shundan keyin ta’kidlar ro‘yxatini o‘qiy boshlang (o‘z vaziyatingizga moslashtirilgan). 
–
Men qarorlarga hokimiyat darajasida ta’sir ko‘rsata olaman.
–
Bazan men vazirlikdan keladigan rasmiy shaxslar bilan uchrashib turaman.
–
Men o‘zimga istagan paytimda yangi kiyim sotib ololaman 
–
Menda televizor ko‘rishga, kinoga borishga, do‘stlarim bilan vaqt o‘tkazishga vaqtim va 
imkonim bor. 
–
Meni zo‘rlay olmaydilar yoki zo‘ravonlik ko‘rsata olmaydilar 

---

93 
–
Men o‘z ota-onam bilan tez-tez ko‘rishib va gaplashib turaman 
–
Men shahar yig‘ilishlarida qatnasha olaman 
–
Men xususiy shifokorda davolana olaman va lozim bo‘lsa, o‘zim uchun kerakli dorilarni 
sotib ola olaman. 
–
Men umuta’lim maktabini tugatdim yoki tugataman 
–
Men bilan bolalar va yoshlar maaslalari bo‘yicha maslahatlashadilar 
–
Men jismoniy zo‘ravonlik xavfiga uchramayman 
–
Men ba’zan seminar va treninglarga borib turaman 
–
Menda OIV/OITS haqidagi axborotga ega bo‘lish imkonim bor 
–
Agar mening farzandim bo‘lsa, men uni barcha kerakli narsalar bilan ta’minlay olaman 
–
Menda zarurat tug‘ilganda ijtimoiy ko‘mak olish imkoniyati bor
–
Agar menda muammolar tug‘ilsa, o‘zim ishonch bildirgan katta odam bilan gaplasha 
olaman 
–
Men yolg‘iz emasman 
–
Men bolalarga qilingan zo‘ravonlik yoki yomon munosabatda bo‘lish holatlari haqida arz 
qila olaman 
–
Kerak bo‘lganda o‘z farzandlarimni himoya qila olaman 
Barcha ta’kidlarni o‘qib bo‘lganingizdan keyin barchadan hozir qaerda turganliklariga 
ahamiyat berishlarini so‘rang.
–
Kimdir keskin oldinga o‘tib ketdi, kimdir juda ortda qoldi. Endi hamma navbati bilan o‘z 
rollarini o‘qib eshittirsin: Avvaliga juda oldinga surilganlar, keyin “Dum” da qolganlar.
Umumiy guruhda muhokama qilishdan oldin ishtirokchilarga o‘z rollaridan chiqib olish 
uchun bir necha daqiqa vaqt bering.
3-qism 
Butun guruh bilan muhokama uchun yig‘iling. Hamma o‘z o‘rinini egallashidan avval, 
ishtirokchilardan ularning qahramonlari qilgan qadamlari sonini flip-chartda yozishlarini so‘rang. 
Hamma o‘tirgandan keyin ulardan mashqni bajarayotganda o‘zlarini qanday his qilganliklarini 
so‘rang. Keyin guruh bilan quyilagi savollarni muhokama qiling: 
–
Turli rollarni o‘ynash qanchalik oson bo‘ldi? Qahramoningiz kim ekanligini o‘ylab 
topishni qanday uddasidan chiqdingiz? 
–
Oldinga qadam tashlanganda odamlar o‘zlarini qanday his qildilar? Yoki qadam 
tashlamaganlaridachi? Oldinga deyarli qadam tashlamagan odamlarchi, ayniqsa, boshqalar 
harakatlanayotganliklarini ko‘rsalar, o‘zlarini qanday his qildilar? Oldinga tezda surilayotganlar 
qolganlar ularning ketidan yetib ololmayotganliklarini qanchalik tez angladilar? Nima uchun bir 
nechta odam ortda qolib ketdi, ba’zilar esa ochiqchasiga oldinda? Bu mashq jamiyatni qaysidir 
darajada aks ettiradimi? Qanday?
–
Bu nomutanosibliklarga qaysi omillar sabab bo‘ladi 
–
Har bir rol uchun qaysi inson huquqlari asosiy bo‘lib hisoblanadi? Kimdir o‘z inson 
huquqlari hurmat qilinmaganligi va ulardan foydalanish imkoniyati yo‘qligi haqida ayta oladimi?
–
Bu o‘yinda gender rollarning ahamiyati qanday?
Tugallash 
Ijtimoiy tengsizliklarni yumshatish uchun qanday birinchi qadamlarni qo‘yish 
mumkinligini muhokama qiling. O‘yin vaqtida ortda qolgan odamlar bilan qanday ishlarni olib 
borish mumkin? Ularning zaifligini qanday kamaytirish mumkin?