“Yosh kimyogarlar”

Oltingugurt Tabiatda birikmasi

Kolchedan gipsdir. Aldama rux piritda, Uning miqdori ko`pdir. P element oilasiga Kirar oltingugurt ham. Oppoq tusga kiradi, Agar havo bo`lsa nam. Asli uning rangi sariq, Yer tagida ko`p bo`lar. Yuz o`n ikki darajada U suyuq holga kelar.

Alyuminiy Aluminiy mening nomim,

O`zim oq rang yaltiroq. Massam uncha og`irmas, Tok o`tadi yaxshiroq.

Shuning uchun yasalur, Mendan ulkan tayyora. Hatto sayr qildim men, Uzoq – uzoq sayyora.

O`quvchi: Ishqor bo`lar g`o`za poya kulida,

Ishlatilar har bir o`zbek uyida.

Ortib ketsa me’yori, .

O`ylamasdan yemirar qo`lni.
Natriy Men natriyman faol metal,

Yasamaslar mendan medall. Chunki tanim juda bo`sh, Suvga esa juda o`ch.

Uy ro`zg`orga juda kerak

Ichimlik kir sodasi. Natriy juda saxiy edi, Bir kun xlorga dedi:

- Ey xlorjon kuyma ko`p, Menda electron ko`p.

Mayli istaganing ol, Mudom do`stim bo`lib qol. Xlorga yoqib tushdi Natriyjonning bu so`zi.

Shu do`stlikdan tug`ildi Bizga kerak osh tuzi.

1. 
   – boshlovchi: Endi navbat qiziqarli tajribalarga:
   

“Vodorod gudok chaladi”. Zn yoki Ca metali HCl kislotaga solinadi va probirka og`zigaingichka nay o`rnatiladi va ajralib chiqqan vodorod gudok chaladi. “Sirli xat yozish”. Buna suyultirilgan H₂SO₄ dan foydalaniladi. Oppoq qog`ozga shisha tayoqcha yordamida yashirin xat yoziladi va quritiladi. Keyin qog`oz zaldagilar ko`rsatilib, shamga tutiladi va qog`ozdagi xat nomoyon bo`ladi.

2. 
   – boshlovchi: Yer yuzini uchdan ikki qismini qoplab olgan suv butun tiriklikka jon bag`ishlaydi. Suv tarkibini o`rgangan olimlar uning qattiq, suyuq va gazsimon agregat holatlarida bo`lishini aniqlashdi. Bugungi kunga kelib suvning sifati muhim ahamiyat kasb etadi. Suv haqida nimalarni bilasiz?
   

1. 
   – boshlovchi: Deyarli hech narsa.
   

2. 
   – boshlovchi: Unda keling quyidagi “Suv janobi oliyalari” nomli sahna ko`rinishimizni tomosha qilaylik. Ana undan keyin o`z fikrlarimiz bilan o`rtoqlashsak, nima deysiz.
   

Qatnashuvchilar: 1) Olib boruvchi.

2. 
   O`qituvchi.
   
3. 
   O`quvchi.
   
4. 
   Ibn – Xattob.
   
5. 
   Ma’ruzachilar.
   

Olib boruvchi: Suv! Undan yaqinroq va oddiyroq biror modda topish mumkinmi? Suv yer yuzida eng ko`p tarqalgan moddadir. Inson hayotining birinchi kunidayoq suv bilan to`qnashadi. Ha o`sha den-giz va daryolar, bulutlar va muz shaklidagi suvlar.

Tasavvur qiling yer yuzida suvsiz hayot. Bu cheksiz cho`l – u biyobonlar, bu qurib qolgan Orol dengizi, bu gulsiz, bargsiz hayot.

Keling endi suv, uning xossalari, ajoyib xususiyatlariga bir to`xtalib o`tsak.
Sahnada Eshmatov: Qo`lida kimyo kitobi. Suv haqidagi mavzuni o`qimoq-da. Ammo hech narsani tushunmagani chehrasidan bilinib turibdi. Qiynalib ketganidan sehrgar Ibn – Xattobni chaqirmoqda.
Ibn – Xattob: O yuragimning bir bo`lakchasi Eshmatov! Men suv haqida juda ko`p narsalarni bilaman. Qo`rqmasdan maktabingga boraver, hech narsadan qo`rqma. ( Ibn – Xattob va Eshmatov chiqib ketadilar)

Sinf jixozlangan, tajriba uchun jixozlar. Sinfda o`quvchilar o`tiribdi. Birinchi partada Eshmatov, o`qituvchi stoli orqasida Ibn – Xattob yashiringan. Sinfga o`qituvchi kirdi.

O`qituvchi: Bugun biz sizlar bilan suv haqida suhbatlashamiz. Xo`sh Eshmatov sizdan boshlaymiz. Suv haqida nimalarni bilasiz?

Eshmatov doskaga chiqadi. Ibn – Xattobning so`zlarini takrorlay boshlaydi.

Eshmatov: Donishmandlar – donishmandi! Men sizga aytsam, suv bu yer yuzida eng kerakli modda, arablarning fikricha suv bo`lmagan joyda hayot ham bo`lmaydi.

O`qituvchi: Eshmatov javoblaring juda qiziqku. Sen reja asosida boshla: Suvning fizik xossalari, kimyoviy xossalari va ishlatilishi.