Yordamchi so’zlar

Yordamchi so’zlar

Reja:

R

1. Ko’makchi haqida umumiy ma’lumot

2. Bog’lovchi va uning turlar

3. Yuklamalarning tuzilishi va ma’no jihatidan turlari

Ko’makchilar

Ot, va otlashgan so’zlardan keyin kelib, ularni boshqa so’zlarga tobelanish yo’li bilan bog’laydigan yordamchi so’zlar ko’makchi deyiladi: O’z qo’li bilan to’g’riladi. Ko’makchi qaysi so’zdan keyin kelsa, o’sha so’z bilan birgalikda bir so’roqqa javob bo’lib, bir xil gap bo’lagi vazifasini bajaradi.

Ko’makchilar quyidagi turlarga bo’linadi

Lug’aviy ma’nolarini butunlay yo’qotib, vazifa jihatidan kelishik qo’shimchalariga yaqin turadigan so’zlardir: bilan, uchun, kabi, sari, singari, sayin, uzra , qadar, yanglig’.
Sof ko’makchilar
Vazifadosh ko’makchilar gapda o’rni bilan mustaqil so’z, o’rni bilan ko’makchi bo’lib keladi.
Vazifadosh ko’makchilar

Bog’lovchilar va uning turlari

“

”

Bog’lovchilar

Gap va gap boʻlaklarini bir-biriga bogʻlaydi. Bogʻlovchi ishlatilishiga koʻra, yakka Bogʻlovchilar („va“, „ammo“, „lekin“, „agar“, „chunki“, „uchun“ va boshqalar), takrorlanuvchi UYUSHIQ BÒLAKLAR („baʼzi“, „bir“, „goh“, „yo“ va boshqalar) ga boʻlinadi. Bogʻlovchi grammatik maʼno va vazifasiga koʻra, teng bogʻlovchi va ergashtiruvchi bogʻlovchilarga ajratiladi. Teng bogʻlovchilar „va“, „hamda“ — biriktiruv bogʻlovchilarga („bahor keldi va daraxtlar uygʻondi“); „ammo“, „lekin“, „birok“, „balki“ — zidlovchi bogʻlovchilarga („u ishga bordi, biroq ishlamadi“); „yo“, „yoki“, „yoxud“, „goh... goh“, „dam... dam“ — ayiruvchi bogʻlovchilarga („dam havo ochiladi, dam yomgʻir yogʻadi“); „na... na“ — inkor bogʻlovchilarga („na yomgʻir yogʻadi, na havo ochiladi“) boʻlinadi

Bog’lovchilar vazifasiga ko’ra:

Teng bog’lovchilar
Ergashtiruvchi bog’lovchilar
Распространение стандартизированных метрик
1.Biriktiruv bog’lovchilari: va, ham, hamda
2.Zidlov bog’lovchilari: ammo, lekin, biroq, balki
3.Ayiruv bog’lovchilari: yo, yoki, yoxud, yoinki
4.Inkor bog’lovchisi: na….na
1.Aniqlov bog’lovchilari: Ya’ni, -ki(-kim)
2 Sabab bog’lovchilari: chunki, negaki
3.Shart bog’lovchilari:agar(da), garchi

Yuklamalar

Yuklamalar

Y

Yuklamalar tuzilishiga ko’ra 2 xil bo’ladi

• Yuklamaqoʻshimcha (qoʻshimcha holiga kelib qolgan Yuklama: mi, chi, da, a, ya)
• Yuklamasoʻz (ayrim soʻz holidagi Yuklama: faqat, xuddi, naq, ham)

Yuklamalarning ma’no jihatdan turlari

• So’roq taajjub yuklamalari: -chi, -a(ya)
• Kuchaytiruv -ta’kid yuklamalari: nahotki, axir, g’irt, -oq(yoq), -ki(-kim)
• Ayiruv -chegaralov yuklamalari: faqat, -gina(-kina,-qina)
• O’xshatish-qiyoslash yuklamalari: xuddi,go’yo
• Gumon yuklamasi:-dir

Yuklamalar

Ayrim so’z yoki gapga qo’shimcha ma’no berish uchun qo’llanadigan yordamchi so’zlar yuklamalar deb ataladi. Masalan: Haqiqiy kasbu kamol faqat ilm bilan hosil bo’ladi. (M.Hasaniy). Quyosh ham atayin nurlarini to’kib, mag’ rur ko’tarildi. (O.)

Raxmat!

S1405 - Guruh

Ahmedova Hilola