Yoqilg’i turlari qattiq,suyuq va gazsimon yoqig’ilar

Gaz yoqilg’isi

Gaz yoqilgʻisi. U qozon qurilmalarida, issiqlik generatorlarida, suv qizdirgichlarda, gazli isitish asboblarida, shuningdek ichki yonuv dvigatellarida ishlatiladi. Tabiiy gaz asosan metandan va qisman boshqa uglevodorodlar va inert gazlar aralashmalaridan tashkil topgan. Tabiiy gazning taxminiy tarkibi hajm boʻyicha quyidagicha: metan – 85 ... 99; etan 1,0 ... 8.0; propan-butan-0,5...3; azot
0,5...0,7; uglekislota 1,8 gacha.
Siqilgan gaz tabiiy, neft olishdagi yoʻlovchi, koksli gazlar va boshqalardan olinadi. Siqilgan gazlarning asosiy komponentlariga metan, uglerod oksidi,
vodorod, azot, uklekislota gazi suv bugʻlari vodorodli oltingugurt, ammiak va boshqa aralashmalar kiradi.

Yonish jarayoni

1 kg qattiq yoki suyuq yoqilgʻi yonishi uchun kerak boʻladigan nazariy kislorod miqdori yoqilgʻi tarkibiga kiradigan elementlar oksidlanishi reaktsiyasi uchun stexiometrik nisbatlar asosida hisoblanadi.

1 kg yoqilgʻi yonishi uchun talab qilinadigan kislorod miqdori Lyoq (kg)
Lyoq = (8/3Si + 8Ni + Si uch - Oi) / 100 ,
bunda Si, Ni, Si, Oi – yoqilgʻidagi elementlar tarkibining massaviy foizlari.
Yoqilgʻini yoqishda toza kislorod emas, balki havo kiritiladi, qaysiki tarkibiga massa boʻyicha 23,2 % kislorod kiradi. U holda 1 kg yoqilgʻini toʻliq yonishi uchun nazariy kerak boʻladigan havo miqdori Lo (kg),
Lo = (8/3Si + 8Ni + Si - Oi) / 23,2 ,
uch
Gaz yoqilgʻi yonishi uchun kerak boʻladigan nazariy havo miqdorini hajmiy tarkib boʻyicha aniqlanadi:
Lo = (0,5(SO + N2)) + (n +m / 4)CnHm – O2 / 21,
bunda n - uglerod atomlari soni; m - vodorod atomlari soni; 21 – havodagi kislorodning hajmiy tarkibi.
Yoqilgʻining yonishi uchun real sharoitlarda haqiqiy havo miqdori odatda nazariyga nisbatan biroz koʻp. Yoqilgʻi yonishi uchun sarflanadigan haqiqiy havo miqdorining nazariy kerak boʻladigan miqdoriga nisbati ortiqcha havo
koeffitsienti (α) deyiladi, ya’ni
α = Lh.h / Lo ,
bundan Lh.h = α Lo.
Ortiqcha havo koeffitsienti kattaligi ishlatiladigan yoqilgʻi turiga, uni yoqish sharoitiga, oʻtxona uskunasi yoki dvigatel konstruktsiyasiga bogʻliq (α = 1,05....1,06). Oʻtxona, dvigatel yoki yonish uskunasi qanchalik takomil- lashgan boʻlsa, ortiqcha havo shunchalik kam boʻladi.
Agar yonish jarayoni ancha past ortiqcha havo koeffitsienti bilan kechsa,
shunchalik uning qiymati optimal, lekin yoqilgʻi sarfi oshganligi uning toʻliq boʻlmagan yonishi hisobiga boʻlishi kuzatiladi. α ning ortiqcha qiymatlarida ortiqcha havoni qizdirishga issiqlik yoʻqolishlari kuzatiladi.