Yo’nalishga kirish

 
75 
 
 
 
Oyga  sayohat.  Yerga  eng  Yaqin  osmon  jismi  Oy  bo'lib,  u  planetamizning 
tabiiy  yo'ldoshidir.  Oyning  Yer  atrofidagi  orbitasi,  barcha  planetalarning  Quyosh 
atrofida  aylanish  orbitasi  kabi  ellips  (cho'zinchoq  aylana)  dir.  Shu  tufayli  Oyning 
Yerdan  uzoqligi  bir  oz  o'zgarib  turadi.  Yerga  eng  Yaqin  kelganda  (orbitasining 
perigeyida) 363400 kilometr, eng uzoqlashganda (apogeyda) esa 405400 kilometrli 
masofada bo'ladi. Oyning diametri 3476 kilometr bo'lib, uning hajmi er hajmining 
100  dan  ikki  qismini  tashkil  qiladi.  Oy  sirtida  tortish  kuchi  Yerdagidan  6  marta 
kam. Oy osmonda g’arbdan sharqqa tomon aylanib, 27 kunu 8 soatda Yer atrofini 
bir marta aylanib chiqadi. Oy o'z o'qi atrofida ham xuddi shuncha vaqtda bir marta 
aylanib  chiqadi.  Shuning  uchun  ham  u  bizga  (ya'ni  erga)  doimo  bir  tomoni  bilan 
ko'rinadi.  Oy  o'zidan  nur  chiqarmaydi,  Quyoshdan  o'ziga  tushayotgan  nurlarni 
qaytaradi. 
Oy sirtining yarmi Quyosh bilan yoritilgan bo'ladi. Biroq Yerdan qaraganda 
doimo  oyning  Quyosh  bilan  yoritilgan  yarim  sferasininghammasini  ko'rishning 
iloji  bo'lmaydi.  Oyning  Quyosh  va  Yerga  nisbatan  turishiga  ko'ra,  uning  Quyosh 
bilan  yoritilgan  yuzasidan  ko'proq  yoki  kamrog’ini  ko'rish  mumkin.  Agar  oy 
Quyoshni ro'parasiga (Yerga nisbatan) o'tsa “yangioy”, Quyoshga qarama - qarshi 
(Yerga nisbatan) tomonga o'tsa “tulinoy” bo'lib kuzatiladi. Oyda atmosfera deyarli 
yo'q. Oyning massasi Yerning massasidan 80 marta kichikdir. 
Oyga  tushgan  kosmonavt  birinchi  navbatda  o'zini  juda  engil  xis  etadi.  Bu 
eslatilganidek, oyning  tortish  kuchi  kamligidandir. Kosmonavt  o'z skafandri bilan 
Yerda  90  kilogramm  bo'lsa,  oyda  atigi  15  kilogramm  bo'lib  qoladi.  Shuningdek, 
oyda  kuzatuvchi  Yerda  ko'nikkan  ko'p  xodisalardan  farqli  ajoyibotlarning  guvohi 
bo'ladi. Avvalo, Quyosh chiqishidan oldin Yerdagi kuzatiladigan chiroyli qizilrang 
shafaq  oyda  kuzatilmaydi.  Quyosh  kutilmaganda  birdan  ufq  ostidan  ko'tarila 
boshlaydi.  Quyoshning  ufqdan  ko'tarilishi  Yerdagidek  juda  shoshilinch 
bo'lmasdan,  butunlay  chiqishiga  bir  soatcha  vaqt  ketadi.  Qizigi  yana  shundaki, 
Quyosh  ko'tarila  boshlashi  bilan  osmonda  yulduzlar  yo'qolmaydi.  Tim  qorong’i 
osmonda  Quyosh  bilan  birga  butun  kun  bo'yi  yulduzlar  ham  porlab  turaveradi. 

---

Konchilik sohasiga kirish