Yo’nalishga kirish

 
230 
 
 
 
Tabiiy gazning tarkibi va tasnifi. 
Tabiiy gazlar karbonsuvchil  va nokarbonsuvchilardan tashkil topgan bo`lib, 
tabiiy  gazlar  qatlamda  sof  gaz  holida,  neftda  erigan  holda  va  suvda  erigan  holda 
uchrashi mumkin. Tabiiy  gazlarning umumiy ko`rinishi CnH
2
n+2   ko`rinishidagi 
ifodadan aniqlanib, metan gomologlari qatorida tashkil topgan bo`ladi. 
Tabiiy  gazlar  tarkibidagi  nokarbonsuvchil  gazlardan  azot  (N
2
),  uglerod  IV 
oksidi  (CO
2
),  uglerod  sulfida  (H
2
S),  inert  gazlardan  argon  Ar,  geliy  He,  krypton 
Kr, ksinon Xe, merkaptonlar (R
5
H) bo`lishi mumkin. Tabiiy gaz tarkibiga kiruvchi 
metan  gaz  gomolotlari  C
4
  dan  C
4
  gacha  bo`ladi.  Ya’ni  quyidagilar  metan-CH
4
, 
etan-C
2
H
6
,  propan-C
3
H
8
,  butan-C
11
H
10
.  Demak  C
5
  dan  C
9
  gacha  suyuq  moddalar, 
C
10
-C
17
  quyuq  va  C
17 
dan  yuqorilari  esa  qattiq  moddalar  hisoblanadi.  Tabiiy  gaz 
tarkibida  eng  yengil  suyuq,  karbonsuvchilar  erigan  holda  ham  uchrashi  mumkin. 
Bular  C
5 
dan  C
9 
gacha  bo`lib  ,ular  kondensatorlar  deb  ataladi.  Tarkibida  erigan 
kondensatorlar bo`lgan tabiiy gaz konlarni gazkondensat konlari deb yuritamiz.   
Tabiiy  gazlar  qanday  konlardan  olinayotganligiga  va  tarkibidagi 
kompanentlarning miqdoriga qarab tasniflanadi: 
1. 
Sof  gaz  konlaridan  tabiiy  gazlar.  Bunday  gazlarda  yuqoridagi 
karbensuvchilar  deyarli  bo`lmaydi.  Bu  gazlar  quruq  ya’ni  sof  gazlardan  iborat 
bo`ladi. 
2. 
Neft  bilan  birga  bolinadigan  yo`ldosh  gazlar.  Yo`ldosh  gaz-  neft  tarkibida 
erigan  tabiiy  gaz  bo`lib,  qatlam  va  quduq  konidan  neft  harakatlanim  yer  yuziga 
ko`tarilish  davomida  undan  ajraladigan  gazdir.  Shuning  uchun  yo`ldosh  gazlar 
tarkibida  quruq  gazlar  ayniqsa  metan  CH
2
  kam  bo`lib,  etan,  propan,  butan  kabi 
karbonsuvchilar ko`proq bo`ladi. 
3. 
Gazkondensat konlaridan olinadigan tabiiy gazlar. Bu gazlar quruq gazlar va 
suyuq holdagi kondensatlar aralashmasidan iboratdir. Har uch guruhlardagi gazlar 
asosan metan÷pentan (ya’ni C
1
÷C
5
) komponentlarining miqdori bilan sarf qilinadi. 
Aslida biz barcha konlarni quyidagi sakkiz turga ajratishimiz mumkin: 

---

Konchilik sohasiga kirish