Yo`ldаshev Asqarali Yakubovich soliqlar va soliqqa tortish

 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 
1. To`g`ri soliqlar nima va unga qanday soliqlar kiradi?  
2. Egri soliqlarga qanday soliqlar kiradi?  
3. Soliqlar orqali iqtisodiyotni qanday boshqariladi?  
4. Soliq imtiyozlari nima? 
 
30

---

II QISM UMUMDAVLAT SOLIQLARI 
Vbob. YURIDIK SHAXSLARDAN OLINADIGAN FOYDA (DAROMAD) 
SOLIG`I 
l-§. Foyda (daromad) solig`ining mohiyati va obyekti 
 
O`zbekiston iqtisodiyotini boshqarishda soliq mexanizmi asosiy o`rin-lardan 
birini egallaydi, chunki soliq mexanizmi budjet daromadlarini shakllantirishning 
asosiy manbasi hisoblanadi. Budjet daromadlarini tashkil etishda foyda solig`ining 
roli kattadir. Bozor iqtisodiyotiga o`tishga qadar (1991-yilgacha) davlat budjetini 
daromadlarini tashkil etishda korxonalarni foydasidan ajratmalar katta o`rin tutar 
edi. Bunday ajratmalar majburiy hisoblanar edi (bu ajratmalar balans foydasining 
85 % gacha yetardi). Turli shakldagi mulkchilikka asoslangan korxonalarni paydo 
bo`lish natijasida korxonalar imkoniyati oshishi, bozor infrastrukturasi elementlari 
rivoj-lanishi bilan majburiy ajratmalarning awalgi tizimi xo`jalik yuritishga mos 
kelmay qoldi, ya'ni davlat budjeti uchun yetarli mablag` to`planmadi. Bundan 
tashqari, u mulkchilikni muqobil shakllaridagi korxonalar butun bir toifasini 
hamda boshqa tadbirkorlarni qamrab olmas edi, O`zbekiston Respublikasining 
bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tish jarayonida foydadan ajratmalar o`rniga 
foyda solig`ining joriy eti-lishi maqsadga muvofiq bo`lib qoldi. 
Hisobot davrida moliya-xo`jalik faoliyati natijalaridan soliqqa tortiladigan 
foydaga (daromadga) ega bo`lgan, mulkchilik shaklidan qat'i nazar ushbu soliq turi 
bo`yicha imtiyozga ega bo`lmagan yuridik shaxslar foyda (daromad) solig`i 
to`lovchilar deb hisoblanadi. 
Yuridik shaxslar foyda solig`i bo`yicha byudjet bilan hisob-kitoblarni 
mustaqil olib boradilar. 
Foyda solig`i subyektlariga (to`lovchilari) O'zbekiston hududida faoliyat 
ko`rsatayotgan davlat korxonalari, aksiyadorlik jamiyatlari, firmalar, qo`shma 
korxonalar va boshqalar kiradi. Bu korxonalar uchun foyda solig`ini to`lash tartibi 
O`zbekiston Respublikasining Soliq kodeksida o`z ifodasini topgan.