Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

Chet el valutalari 

2002 yil 30 

iyul (so‘m) 

2004 yil. 11 

may (so‘m)

12F

1

 

2008 yil. 

20 may 

(so‘m) 

1 Angliya funt sterlingi 

1196,36 

1797,22 

2546,25 

1 AQSh dollari 

761,25 

1009,11 

1306,84 

1 Xitoy yuani 

91,97 

121,92 

186,93 

1000 Turkiya lirasi 

0,45 0,67 0,10 

1 YEVRO 

750,36 

1194,69 

2022,07 

10 Yaponiya iyeni 

63,86 

89,70 

125,36 

1 Rossiya rubli 

24,16 

34,85 

54,85 

1 Ukraina grivnasi 

142,86 189,38 258,78 

 

Demak, 2008-yil 20-maydan bir hafta mobaynida O‘zbekiston 

Respublikasi valuta birjasida AQSh ning 1 dollari – 1306,84 so‘m,  

1 YEVRO – 2022,07 so‘m, 1 Rossiya rubli – 54,85 so‘mga sotiladi. Shu 

narx dollarning, YEVRO va Rossiya rublining so‘mdagi valuta kursi 

bo‘ladi, ya’ni pulning pulga sotilish narxi valuta kursi deyiladi. 

Shu narxga ko‘ra valutalar birligi o‘rtasidagi nisbat valuta pariteti 

deyiladi. Masalan, 1 dollarning 1306,84 so‘mga sotilishi dollarning va-

luta kursi, ular o‘rtasidagi nisbatning 1306,84 bo‘lishi valuta paritetidir. 

Uni valuta birligining qurbi, ya’ni uning xarid qobiliyati belgilaydi. 

Masalan, bir dollar, bir marka, bir so‘m, bir tanga, bir yuan, bir frankka 

nima olish mumkin, shunga qarab valuta shakllanadi. Valutaning qurbi 

narxga bog‘liq. Valuta kursini hisoblashda eng muhim tovarlar narxiga 

qarab har bir valutaning qurbi aniqlanadi. 

Valuta kursining oshishi chetdan tovar keltirishni arzon qiladi, 

uning pasayishi esa chetga chiqariladigan tovar narxini oshiradi. Bunday 

hollarda tovarni tashqariga chiqarib, mamlakatdagi narxga nisbatan bir 

necha barobar arzon sotish ham ma’qul bo‘ladi. Masalan, kostyum ichki 

bozorda 50 ming so‘m turadi, tashqi bozorda xuddi shunday kostyum 

narxi 100 dollar. Valuta kursiga ko‘ra 1 dollar 1306,84 so‘m. Dollar 

hisobida kostyumning ichki bozordagi narxi: 

 

50 000 : 1306,84 so‘m = 38,3 dollar. 

 

So‘m kursining oshishi tashqi bozorda 100 dollarga sotiladigan kos-

tyumning 38,3 dollarga sotilishiga olib keladi. Natijada eksport qiluvchi 

har bir kostyumdan 61,7 dollar yutishga muvaffaq bo‘lishi mumkin. 

Valuta kursini aniqlash usullari valuta tizimlarining xususiyatlariga 

qarab turli mamlakatlarda turlichadir. Keskin valuta cheklovlari mavjud 

                                    

1

 Qarang: «O’zbekiston ovozi» gazetasi, 2008 – yil 20 may. 

---

 

276

davlatlarda valuta kursi ikki usulda o‘rnatilishi mumkin. 

 

sof boshqaruv usuli; 

 

valuta koridori chegarasini belgilash usuli.