Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

Moliyaviy lizing

 operatsiyasi bank kreditiga birmuncha yaqin 

operatsiya bo‘lib, lizing obyektini kelgusida sotib olish sharti bilan uzoq 

muddatli ijaraga berilishini ifodalaydi. Ijaraga beruvchi uchun moliyaviy 

lizing muhim iqtisodiy mexanizm bo‘lib, uning yordamida korxona 

moliyaviy aktivlarining likvidlik muammosi hal etiladi. Ishlab chiqarish 

jarayonida foydalanilmayotgan, korxona balansida mavjud moddiy 

boyliklar surunkali likvidsiz mablag‘lar bo‘lib, ularni ijaraga berish 

hisobiga korxona o‘z moliyaviy holatini bir muncha yaxshilab oladi va 

shu bilan moliyaviy boshqarish vazifalarini tezroq ijobiy hal etishi 

mumkin. Natijada, likvidsiz moliyaviy aktivlar korxona daromadini 

shakllantiruvchi moliyaviy manbaga aylanadi. 

Xalqaro lizingning

 

afzalliklaridan biri shuki, bunda boshqa mam-

lakatlarning takomillashgan texnika va jihozlaridan foydalanish xalqaro 

shartnomalarga ko‘ra moliyaviy va soliqlar bo‘yicha imtiyozlardan 

foydalanish imkoniyati yaratiladi. Xalqaro valuta fondi (XVF)ning 

qaroriga binoan chet el mashina va mexanizmlarini ijaraga olish, ijaraga 

oluvchi mamlakatning chet el qarzlari miqdorini oshirmaydi. Respub-

likamizda xalqaro lizingdan foydalanish masalasini qo‘shma lizing 

kompaniyalari yoki firmalarini tuzish yo‘li bilan ham hal qilish mumkin.  

[153]. 

Lizing shartnomasi yozma shaklda, qonun hujjatlarida 

---

 

245

belgilangan tartibda tuziladi. 

Agar lizing oluvchi jismoniy shaxs bo‘lsa, lizing shartnomasi 

notarial tasdiqlanishi lozim. 

Quyidagilar lizing shartnomasining muhim shartlari hisoblanadi: 

 

lizing obyektining tasniflanishi (lizing obyektining miqdori, 

sifati, ro‘yxati, kontrakt qiymati va boshqa ko‘rsatkichlari) va shartnoma 

umumiy pul summasining ko‘rsatilishi; 

 

taraflarning lizing obyektini olish va berish bilan bog‘liq 

majburiyatlari; 

 

lizing obyektini berish tartibi, shu jumladan, lizing obyektini 

yetkazib berish, montaj qilish va foydalanishga topshirish tartibi; 

 

lizing to‘lovlarini to‘lash shartlari, miqdorlari, muddatlari va 

tartibi; 

 

lizing obyektidan foydalanish, unga qarash, uni saqlab turish va 

ta’mirlash yuzasidan taraflarning majburiyatlari; 

 

shartnomaning amal qilish muddati. 

Taraflarning kelishuviga binoan lizing shartnomasiga quyidagi 

shartlar kiritilishi mumkin: 

 

lizing obyektini (moliyaviy lizingdan) sotib olish tartibi va 

muddatlari; 

 

lizing shartnomasini o‘zgartirish va bekor qilish; 

 

lizing obyektini sug‘urta qilish; 

 

fors-major holatlar;  

 

lizing beruvchi qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatishi, agar bunday 

lizing obyektidan xizmatlarsiz foydalanib bo‘lmasa; 

 

lizing subyektlari tomonidan lizing shartnomasi shartlariga rioya 

etilishini nazorat qilish tartibi. 

Lizing shartnomasiga qonun hujjatlariga muvofiq boshqa shartlar 

ham kiritilishi mumkin. 

Lizing obyektining oldi-sotdi shartnomasining o‘ziga xos xu-

susiyati shundaki, bunda lizing obyektining oldi-sotdi shartnomasi lizing 

beruvchi va sotuvchi o‘rtasida tuzilib, unga ko‘ra lizing beruvchi lizing 

oluvchining topshirig‘iga binoan lizing obyektini keyinchalik lizing 

oluvchiga berish uchun o‘z mulki qilib oladi. 

Taraflarning xohishiga ko‘ra, lizing obyektining oldi-sotdi shart-

nomasi lizing shartnomasi kuchga kirishidan oldin yoki keyin tuzilishi 

mumkin. 

Lizing obyekti oldi-sotdi shartnomasini tuzish paytida lizing 

---

 

246

beruvchi lizing obyekti qaysi maqsadda olinayotganligidan sotuvchini 

oldindan xabardor qilishi, buni oldi-sotdi shartnomasida qayd etishi 

shart. 

Lizing shartnomasi bo‘yicha lizing oluvchi to‘laydigan