Yulduz larning nomi
|
Tashqi qatlami temperaturasi, mln K
|
Diametri (Quyosh diametriga nisbatan)
|
Massasi (Quyosh massasiga nisbatan)
|
O`rta
zichligikg/m3
|
Yerdan uzoqligi pk
|
Bosh ketma-ketlik
|
|
|
|
|
|
Orion
|
0,028
|
7
|
27
|
130
|
-
|
Spika
|
0,020
|
5
|
11
|
140
|
47,7
|
Vega
|
0,012
|
2,2
|
2,8
|
280
|
8,1
|
A Prosion
|
0,007
|
1,8
|
1,2
|
280
|
3,5
|
Kentavr A
|
0,006
|
1,0
|
1,0
|
1410
|
4,8·10-6
|
Kryuger 60A
|
0,003
|
0,41
|
0,30
|
6300
|
-
|
Gigantlar
|
|
|
|
|
|
Kapella V
|
0,0065
|
7
|
3,3
|
15
|
-
|
Kapella A
|
0,0055
|
12
|
4,2
|
3,3
|
13,7
|
Arktur
|
0,0042
|
26
|
11
|
1
|
11,1
|
Pegas
|
0,003
|
141
|
14
|
7·10-3
|
-
|
O`ta gigantlar
|
|
|
|
|
|
Rigel
|
0,0013
|
33
|
40
|
1,4
|
200
|
Deneb
|
0,0011
|
35
|
35
|
1,1
|
170
|
Kanopus
|
0,008
|
85
|
50
|
1,1
|
55,5
|
Antares
|
0,0032
|
328
|
50
|
1,4·10-3
|
52,5
|
Betelgeyze
|
0,003
|
300-400
|
14
|
6·10-4
|
9,0
|
Oq karliklar
|
|
|
|
|
|
Yeridian A
|
0,00125
|
0,016
|
0,31
|
11·107
|
-
|
Sirius V
|
0,0094
|
0,029
|
0,89
|
52·106
|
2,7
|
Van Maanen yulduzi
|
0,008
|
0,007
|
0,12
|
42·107
|
-
|
Eslatma: Eng kichik yulduzlarga Kit yulduz turkumidagi Leyten (№468-500), Keyper yulduzi va Volf №457 yulduzlari kiradi. Bu oq karliklarning diametri 1200km, 6000km va 4600km.ga tengdir. O`lchami jihatidan eng katta yulduzlar S Oltin baliq va VV Sefey yulduzlari bo`lib, ularning diametri Quyosh diametridan 1400 va 1200 marta kattadir. Yulduzlar diametri 0,4 dan 2000 Quyosh diametri oralig`ida bo`ladi.
Massasi jihatidan eng kichik yulduz Ross 614 bo`lib, uning massasi 0,08 Quyosh massasiga teng. Yulduzlar massasi 0,04 dan 100 Quyosh massasi oralig`ida bo`ladi. AS+70o8247 oq karlik yulduzining zichligi Quyosh zichligidan taxminan 10mln. marta katta bo`lib, 36·109kg/m3 ga teng. VV Sefey yulduzining o`rtacha zichligi 10-5kg/m3 bo`lib, normal sharoitda havo zichligidan 120000 marta kichikdir.
Ayrim yulduzlarning markaziy qismidagi zichligi quyidagicha: A Yeridian – 6,8·108 kg/m3, Sirius V – 5,5·108 kg/m3, Van Manen – 1,5·109 kg/m3.
Jadvalda osmondagi eng yorug` 20 ta yulduz keltirilgan. Bu yulduzlar uchun ko`rinma va absolyut yulduz kattaliklari keltirilgan, ular ko`rinma yulduz kattaligi bo`yicha joylashtirilgan.
Yulduz nomi
|
Yulduz kattaligi
|
Ko`rinma
|
Absolyut
|
Sirius
|
-1,46
|
+1,4
|
Kanopus
|
-0,75
|
-4,4
|
Arktur
|
-0,05
|
-0,3
|
Vega
|
+0,03
|
+0,5
|
Kentavr
|
+0,32
|
+4,76
|
Kapella
|
+0,08
|
-0,6
|
Rigel
|
+0,13
|
-7,5
|
Prosion
|
+0,34
|
+2,67
|
Betelgeyze
|
+0,42
|
-6,1
|
Axernar
|
+0,47
|
-2,0
|
ß Kentavr
|
+0,59
|
-3,4
|
Altair
|
+0,76
|
+2,3
|
Krest
|
+0,79
|
-4,7
|
Aldebaran
|
+0,86
|
-0,7
|
Antares
|
+0,91
|
-2,7
|
Spika
|
+0,97
|
-2,4
|
Polluks
|
+1,14
|
+1,0
|
Fomalgaut
|
+1,16
|
+2,0
|
Deneb
|
+1,25
|
-6,2
|
Regul
|
+1,35
|
-0,7
|
Eslatma: Quyoshning ko`rinma yulduz kattaligi -26,78 Oyning (to`lin Oy) -12,71. Yorug`lik manbai 1 lyuks yoritilganlik hosil qilsa, uning yulduz kattaligi -13,78 ga teng Quyoshning absolyut yulduz kattaligi +4,9.
Mavzuga oid didaktik va texnik vositalar, foydalanilgan jihozlar:
Quyosh va ba’zi gigant yulduzlarning solishtirilishi aks ettirilgan plakatlar, kadoskop.
O’qitish uslublari: og’zaki bayon qilish, savol-javob, darslik bilan ishlash, tadqiqot metodlari.
Adabiyotlar:
M.Mamadazimov Astranomiya: Akademik litsey va kasb-hunar
kollejlari uchun darslik .184-189 betlar
M.Mamadazimov Astronomiyadan o’qitish kitobi
Nazorat savollari
Yillik parallaks deb nimaga aytiladi?
Yulduzlargacha bo`lgan masofalar qanday aniqlanadi?
Yulduzlarning yorqinligi deb nimaga aytiladi?
Absolyut yulduz kattaligi deb nimaga aytiladi?
Bir parsek deb nimaga aytiladi?
Yulduzlarning massalari qanday aniqlanadi?
Yulduzlarning o`lchamlarini qanday formula asosida hisoblash mumkin?
Aim.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |