Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Ishni bajarish tartibi.
1.Mikrometr bilan shisha plastinkaning xaqiqiy qalinligi H ni aniqlashda plastinka sirtlarida chiziqlar (shtrixlar) kesishgan joyidan o’lchanadi.
2.Mikroskop stolchasiga shisha plastinkadagi chiziqlar kesishgan joyi asbobning optik o’qida yotadigan qilib o’rnatiladi va shisha plastinkaning ustidagi chiziqning yorqin tasviri xosil qilinadi.
3.Mikrometrik vintning ko’rsatkichi qaysi bo’limdaligi aniqlanadi va yozib qo’yiladi, bu bo’limni xisoblarning boshlanishi deb olib, keyingi o’lchashlar bajariladi.
4.Mikroskop tubusini shishaning tagidagi chiziqning yorqin tasviri olinguncha pasaytiriladi. Mikrometrik vint buyicha xisoblar bajariladi.
5.Shisha pklastinkaning tuyulgan qalinligi quyidagicha aniqlanadi.
h=N*Z+0.002 m
Bu yerda: N-mikrometrik vint barabanining to’la aylanishlar soni: m- mikrometrik vintning to’liqmas aylanishidagi bo’limlar soni; Z-mikrometrik vint qadami, yani vintning bir marta to’la aylanishida tubus Z=0.02*50mm=0.1 mm masofaga siljishini bildiradi; 0.002- vint barabanidagi bitta bo’lim qiymati.
6.Shishaning sindirish kursatkichi (201)formula buyicha xisoblanadi.
7.O’lchashlar kamida 5 marta takrorlanadi.
8.O’lchashlarda olingan malumotlar asosida , va En lar xisoblanadi.
9.O’lchash va xisoblash natijalari 40-jadvalga yoziladi.
10.Oxirgi natija quyidagicha yoziladi.
Shishaning sindirish ko`rsatkichini mikroskop yordamida aniqlashda o’lchash va xisoblash natijalari.
1-jadval

	H	N	m	h	n	n	En
1
2
3
4
5

Sinov savollari
1.Yorug’likning sinish qonuni qanday tariflanadi?
2.Yassi parallel shisha plastinkadan yorug’lik nurining o’tish yo’lini chizing va tushuntiring.
3.Muxitning nisbiy va absolyut sindirish kursatkichlari qanday tariflanadi? Sindirish kursatkichining fizik ma’nosi qanday?
4.Nurlar yo’li mikroskop qanday chiziladi?
5.Mikroskop yordamida shishaning sindirish kursatkichini aniqlash usulini tushuntiring?
6.Mikroskop qanday asbob va qayerlarda ishlatiladi?
7.Mikroskopning kattalashtirishi deganda nimani tushunasiz?


Laboratoriya ishi №29
QAVARIQ LINZANING FOKUS ORALIG’INI ANIQLASH


Mashg’ulotning maqsadi: linzalar bilan tanishish, linzalar yordamida tasvir yasashni o’rganish.
Ish rejasi:
1. Ishni bajarish qurilmasini yig`ish
2. Linzalar bilan tanishish va ular yordamida tasvirlar yasash.
3. Optik asboblarning qishloq xo`jaligida ahamiyatini o`rganish.
Kerakli asbob va materiallar: Optik taglik, qavariq linza, yorug`lik manbai, masshtabli ekran.
Ishning qisqacha nazariyasi
Qurilma, ekran, linza, maxsus qutiga joylashtirilgan elektr lampadan iborat bo`lib, gorizontal qo`yilgan optik taglik ustiga o`rnatilgan. Ularni taglik bo`ylab siljitish mumkin. Lampa o`rnatilgan qutining old tomoniga qog`oz yopishtirilib, uning ustiga strelka chizib qo`yiladi. Bu strelka jism rolini o`taydi. Qurilmadagi asboblarni (ekran, linza, yorug`lik manbai) ularning markazlari bir-xil balandlikda turadigan qilib o`rnatiladi. Ekran va quti oldiga chizilgan strelka optik taglikka tik, ammo linzaning bosh optik o`qi esa taglikka parallel bo`lishi shart. Qurilmadagi asboblar orasidagi masofa taglikdagi santimetrlarga bo`lingan shkaladan o`lchanadi. Qavariq linzaning bosh fokis masofasi quyidagicha aniqlanadi.