Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Chastota intervali birligi. Ikkita tovushning balandliklar bo‘yicha farqi balandlik intervali yoki chastota intervali deyiladi. Tovushning balandligi uning chastotasi bilan belgilanganidan, chastota intervali tovush chastotalari orqali belgilanadi.

Chastota intervali oktavalar bilan o‘lchanadi.
Oktava shunday balandliklar intervaliki, unda eng chekka chastotalar nibati 2 ga tengdir. Oktavaning boshqacha ta’rifi: oktava shunday ikkita chastotalar orasidagi chastota intervaliki, ular nisbatining ikki asosli logarifmi birga tengdir. Agar chegara chastotalar uchun _{ } shart bajarilsa, _{ } interval bir oktavaga teng bo‘ladi.


Optik birliklar

31. 
    Yorug‘lik oqimi birligi. Lyumen (lm; lm) – yorug‘lik oqimining o‘lchov birligi; 1 lyumen – yorug‘lik kuchi 1 sham bo‘lganda 1 steradian fazoviy burchak ichida tekis nurlanayotgan yorug‘lik oqimidir. YOrug‘lik oqimi F=_{ } formuladan aniqlanadi; 1 lyumen=1 sham. 1 ster.; o‘lchamligi _{ }, bunda _{ } - burchakning shartli o‘lchamligi.
    

Yorug‘lik oqimi yoki nurlanish quvvati ko‘rish taassurotiga qarab baholanadi. SHuning uchun ham 1 lm yorug‘lik oqimiga, yorug‘likning spektral tarkibiga ko‘ra, turlicha energetik quvvat (vattlarda) mos keladi. Yorug‘lik nurlanishining energetik quvvatini, masalan, yorug‘likning berilgan jismga 1 sekundda uzatgan issiqligi (jism oqimini to‘la yutadi, ya’ni absolyut qora jism deb hisoblanadi) bo‘yicha o‘lchanishi mumkin. 1 lyumenga mos keluvchi eng kichik quvvat 0,555 mikron to‘lqin uzunlik yaqinidagi tor intervalga to‘g‘ri keladi, chunki bu intervalda ko‘zning sezgirligi eng katta bo‘ladi. Bu quvvat yorug‘likning mexanik ekvivalenti deb olinadi: _{ } vt.
Amalda yorug‘lik manbalarining yorug‘lik oqimi ko‘pincha kilolyumenlarda o‘lchanadi: 1 klm=1000 lm.
Lyumenning kattaligi to‘la nurlovchi (absolyut qora jism) ko‘rinishidagi asosiy davlat etaloni bilan belgilanadi. 1948-yilgacha lyumenning kattaligi etalon cho‘g‘lanma elektr lampochkalar vositasida belgilanardi.
Alohida aniqlik zarur bo‘lgan hollarda avvalgi lyumen bilan yangi lyumen orasidagi farq nazarga olinadi: 1 lm(eski) = 1,005 lm (SI).

32.