Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti



Download 21,3 Mb.
bet4/94
Sana13.06.2022
Hajmi21,3 Mb.
#660692
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94
Bog'liq
Fizika usl.ko\'rs

IV. Tok kuchi birligi – amper
YUqorida ko‘rsatib o‘tilganidek, tarixan elektr birliklarning SGS tizimi ikki ko‘rinishda: elektrostatik tizim (SGSE) va elektromagnit tizim (SGSM) ko‘rinishida vujudga kelgan edi. Amaliy maqsadlar uchun esa, alohida, lekin kattaligi qulay bo‘lgan birliklar olingan edi. Ular biror tizimga kiradigan kattaliklar bo‘lmay, balki SGSM tizim birliklariga nisbatan karrali yoki ulushli birliklar sifatida tanlangan.
Amalda quyidagi birliklar keng tarqalgan:
Om -   SGSM qarshilik birligi.
Amper – 0,1 SGSM tok kuchi birligi.
Volt -   SGSM potensiallar ayirmasi birligi.
Bu birliklar keyinchalik xalqaro ahamiyatga ega bo‘lib qolgan va elektriklarning I va II xalqaro kongresslarida (1881y. va 1889y.) elektr o‘lchashlar uchun rasmiy qabul qilingan.
Xalqaro kelishuvlarga muvofiq, ko‘pchilik mamlakatlar qarshilikning, tok kuchining va potensiallar ayirmasiing birlamchi amaliy etalonlarini, ya’ni om, amper, voltni qabul qildi. Ular orqali barcha boshqa elektr va magnit birliklarning qiymatlari aniqlandi.
Xalqaro om deb, uzunligi 106,300 massasi 14,4521 g bo‘lgan o‘zgarmas ko‘ndalang kesimli simob ustunining muzning erish temperaturasidagi qarshiligi olingan edi.
SHunday tarzda aniqlangan om va amper qarshilik va tok kuchining absolyut elektromagnit o‘lchov birliklarining yuqorida ko‘rsatilgan ulushlarga etarlicha aniq mos kelishi kerak edi.
O‘lchash texnikasining taraqqiyoti tufayli elektr birliklarini aniqlashda va ularni absolyut o‘lchashda katta aniqlikka erishish mumkin bo‘lib qoldi. Buning natijasida 1908-yildan keyin, yuqoridagi ta’riflar asosida aniqlangan amaliy birliklar bilan elektromagint hodisalar asosida aniqlangan birliklar orasida katta farq borligi ma’lum bo‘lib qoldi. Bu farqlar o‘lchash texnikasi yo‘l qo‘yadigan xatoliklardan ancha katta.
SHuning uchun ham 1936-yili xalqaro birliklardan uzunlik, massa, vaqt va bitta sof elektr birligidan tashkil topgan absolyut amaliy birliklarga o‘tish masalasi tug‘ildi. Biroq bu masalaning o‘sha vaqtlarda hal qilinishiga ikkinchi jahon urushi xalaqit berdi.
O‘lchov va tarozilar Xalqaro komiteti 1946-yili elektr bo‘yicha Konsultativ komitetining barcha takliflarini ko‘rib chiqib, 1948-yilning 1-yanvaridan absolyut birliklar kiritishga qaror qildi.
Absolyut amper uchun yangi ta’rif qabul qilindi. Keyinchalik bu ta’rif bir oz o‘zgartirilib, xalqaro birliklar tizimi (SI) ga ham kiritildi.
O‘lchov va tarozilarga bag‘ishlangan 1960-yilgi XI Bosh konferensiya tok kuchining SI tizimidagi birligi uchun quyidagi ta’rifni qabul qildi:
Amper o‘zgarmaydigan shunday tokning kuchiki, u juda kichik doiraviy kesimli cheksiz uzun parallel to‘g‘ri ikkita simdan o‘tayotganda vakuumda bir-biridan 1 metr uzoqlikdagi bu simlar orasida ularning har metr uzunligida Xalqaro tizimning   birligiga (  nyutonga) teng ta’sir kuchini vujudga keltiradi.



Download 21,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish