Yil o’quv yili 9-sinf imtihon javoblari Bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilma-xilligi haqida ma’lumot bering?

2. Mendelning birinchi va ikkinchi qonunini tushuntiring.
Mendel o‘z tajribalarida dastavval bitta belgisi, so‘ngra ikkita va nihoyat, uchta va undan ortiq belgisi 
bo‘yicha keskin farq qiluvchi no‘xat navlarini chatishtirdi. Hosil bo‘lgan duragaylar bir necha avlod (F
1
, F
2
, 
F3) davomida tekshirildi. Bunda har qaysi duragay o‘simlikning avlodini alohida o‘rganishga e’tibor berildi. 
Monoduragay chatishtirish deb, bir juft turg‘un belgisi bilan farq qiluvchi ota-ona organizmlarni 
chatishtirishga aytiladi. Irsiyat qonunlarini tahlil qilishni Mendel monoduragay chatishtirishdan boshladi. 
Belgining ustun turishi dominantlik, ustun turadigan belgi dominant belgi deb ataladi. Mendelning birinchi 
qonuni - dominantlik qonuni yoki birinchi bo‘g‘inda bir xillilik qonuni deb ataladi. Mendelning ikkinchi 
(belgilarni ajralish) qonuni. Agar yuqoridagi tajribadan olingan geterozigota holatdagi F
1
bo'g'inlar o'zaro 
chatishtirilsa, ikkinchi bo'g'in (F
2
)da ajralish hodisasi kuzatiladi: o'zida ota-onalaridan ikkalasining belgilari 
bor o'simliklar ma’lum son nisbatlarida paydo bo'ladi. 
Olingan duragaylarning 3/4 qismi dominant belgiga, 1/4 qismi retsessiv belgiga ega bo'ladi. 
Geterozigota organizmlarni chatishtirish natijasida olingan avlodlarning ma’lum qismi dominant belgilarni, 
boshqa qismi esa retsessiv belgilarni namoyon qiladi. Bu Mendelning ikkinchi qonuni belgilarning ajralish 
qonuni deb ataladi. 
3. Energetik almashinuv natijasida 7 mol glyukoza parchalangan, shundan faqat 2 mol to‘liq 
parchalangan. Quyidagilarni aniqlang:
a) Qancha sut kislota va karbonat angidrid hosil bo‘lgan? b) Qancha ATF sintezlangan? c) ATF 
molekulalarida qancha energiya to‘plangan? d) Necha mol kislorod sarf bo‘lgan? 
Yechimi:
Bizda masala shartiga ko’ra 7 mol glukozadan 2moli to’liq parchalangan bo’lsa, 5 moli chala 
parchalangan hisoblanadi. 
Chala parchalanish reaksiyasi C
6
H
12
O
6
+ 2H
3
PO
4
+ 2ADF = 2C
3
H
6
O
3
+ 2ATF + 2H
2
O. 
1mol----------------2ATF 
1mol-------------------------------2mol 
5mol----------------x=10mol ATF 5mol-------------------------------x=10mol sut kislota 
To’liq parchalanish reaksiyasi C
6
H
12
O
6
+ 6O
2 
+38H
3
PO
4
+ 38ADF = 6CO
2
+ 38ATF + 42H
2
O 
1mol glukoza-----------------38ATF
1mol glukoza-----------------6 CO
2
2mol glukoza-------------------x=76ATF
2mol glukoza-------------------x=12CO
2

---