Yetishtirish texnologiyasi va ekologiya

Geografik  tarqalishi.  Uzun  tolali  zig‘ir  Ukraina,  Belorus, 
Rossiyaning Y evropa qismining Markaziy va g‘ arbiy viloy atlarida, 
sershox zig‘ir esa janubiy tumanlarda,  g ‘arbiy  Sibir va  Shimoliy 
Kavkaz hamda 0 ‘rta Osiyoda o‘stiriladi.
M ahsulotning  tashqi  ko‘rinishi.  Tayyor  mahsulot  yassi, 
tuxumsimon  urug‘dan  iborat  Urug'ning  bir  uehi  ingichka, 
ikkinchi  tomoni  esa  enli  va  yumaloq,  usti  silliq,  yaltiroq  va 
sarglisb-qo‘ng‘ir  rangli  bo‘ladi.  Agar urug‘ning  ustki  ko‘rinishi 
yaltiroq  bo'lmasa,  u  pishmagan  -  sifatsiz  hisoblanadi.  Mahsulot 
hidsiz,  shilliq,  yog‘ga  o‘xshagan  mazali  bo‘lib,  suvga  solganda 
usti shilliqlanadi va suv tagiga cho'kadi.
XI  DF  ga  ko‘ra,  mahsulot  namligi  13%,  umumiy  kuli  6%, 
o'simlikning  boshqa  qismlari  (ko‘sakcha,  meva  boiakchalari, 
meva  bandi  ezilgan  mevalar)  1 %  dan,  organik  aralashmalar  2% 
dan va mineral  aralashmalar 0,5 
%
 dan oshmasligi lozim.
Kimyoviy tarkibi. Zig‘ir urug‘i tarkibida 30-48% quriydigan 
moy,  5-12%  shilliq  moddalar,  18-33%  oqsil  moddalar,  12-26% 
uglevodlar,  fermentlar  va  karotin  bo‘ladi.  0 ‘simlikning  hamma 
organlarida (ayniqsa, maysasida)  linamarin glyukozidi uchraydi.
! 
01

---

Urug‘ning  shilliq  moddalari  gidroliz  qilinsa,  galaktoza, 
ksiloza, arabinoza va ramnoza qandiari  hamda galakturon kislota 
hosil bo‘5adi.
Ishlatilishi.  Zig‘ir urug‘i  o ‘rab  oluvclii  va  ich  yumshatuvchi 
dori  sifatida  qo‘llaniladi.  Shilliq  eritma  tayyorlash  uchun  urug‘ 
butunligicha  issiq  suvda  (I  :  30)  chayqatiladi.  Shilliq  moddalar 
um g‘ining  epidermis  qavatida  bo‘lganidan  tezda  suvda  yerib, 
ajralib chiqadi.
Urug‘ning  15-20%  li  qaynatmasi  og‘iz  chayqash  uchun 
ishlatiladi.  Kunjara  kukuni  (poroshogi)  (ba’zan  butun  urug‘ni 
yanchib  tayyorlangan  kukun-poroshok)  tananing  og‘riyotgan 
joyiga qizdirib qo‘yiladi.
Zig‘ir  moyi  tibbiyotda,  oziq-ovqat  sanoatida  va  texnikada 
qoilaniladi.
Zig‘ir  moyidan  olinadigan  linetol  preparati  (olein,  linol, 
linolen va boshqa у og‘ kislotalarining etil efirlarining aralashmasi) 
va  uning  kompleks  preparati  -  livian  ateroskleroz  kasalligmi 
davolash  va  oldini  olishda  hamda  kuyganni  va  nur  terapiyasi 
natijasida zararlangan joy 1 ami davolashda qo‘llaniladi.
Zig‘ir  poyasini  ivitib,  tola  olinadi.  Bu  tola  to‘qimachilik 
sanoatida keng ishlatiladi.