Yer yuzida qanday materiklar va okeanlar bor?

YEROSTI BOYLIKLARI
MAVZU:

Yer yuzida qanday materiklar va okeanlar bor?

Hind okeani
Tinch okeani
Tinch okeani
Atlantika okeani
Shim. Muz okeani
Tekisliklar balandligiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
Yer yuzidagi quruqliklarning yarmidan ortig‘ini tekisliklar egallagan. Ular turli ko‘rinishda uchraydi. Tekisliklarda tekis joylar ham, do‘ngliklar ham, chuqurliklardan iborat bo‘lgan jarlar ham bo‘ladi.
1
2
3
Yer yuzidagi quruqliklar qanday asosiy shakl-larga ega?
Tog‘lar va tekisliklar – Yer yuzidagi quruqliklarning asosiy shakllaridir.
Zaminimiz yerostida turli tog‘ jinslari va mine-rallar mavjud. Tog‘ jinslariga qum, tosh, shag‘al, ohaktosh, granit, minerallarga oltin, mis, olmos, temir,kvars, oltingugurt, ko‘mir, neft, tabiiy gaz kabi foydali qazilmalar kiradi.
Foydali qazilmalar uch turga bo‘linadi: yonuvchi, rudali va noruda foydali qazilmalar.
Yonuvchi foydali qazilmalar:
ko‘mir, neft, tabiiy gaz, torf kabilar.
Ko‘mir
Neft
Torf
Gaz
Multimedia namoish etiladi
1 min 30 sec
Tarkibida metallar mavjud bo‘lgan minerallar rudali foydali qazilmalarni tashkil etadi. Rudadan temir, mis, aluminiy, rux, qo‘r g‘oshin kabi metallar olinadi. Oltin va kumush ham asosan rudadan olinadi.
Rudali foydali qazilmalar misoli
temir
aluminiy
mis
rux
oltin
kumush
qo‘rg‘oshin
Noruda foydali qazilmalarga osh tuzi, oltingugurt kabilar kiradi.
Ohaktosh, granit, marmar va boshqa qurilish materiallari ham noruda foydali qazilmalarga tegishli.
Multimedia namoish etiladi
2 min 55 sec
Foydali qazilma ekskavator va boshqa texnika vositalari yordamida ko‘p miqdorda qazib olinadi
Mis, aluminiy, temir, qo‘rg‘oshin, rux kabi foydali qa zil malar esa boshqa turli begona moddalar aralashgan qattiq tosh – qotishma holida uchraydi. Qotishma holidagi rudalar eritilib, kerakli metallar ajratib olinadi.
Osh tuzi ham sof holda qazib olinmaydi. Uning tar-kibida zararli boshqa tuzlar, qum va gil ham bo‘ladi. Yuvish orqali begona moddalardan tozalanadi. So‘ngra yod qo‘shib, iste’ molga chiqariladi.
Mustaqil topshiriq
1. Tog‘ jinslariga nimalar kiradi? Minerallarga-chi?
2. Foydali qazilma deb nimaga aytiladi?
3. Yonuvchi foydali qazilmalarga nimalar kiradi? Rudali va noruda foydali qazilmalarga-chi?
4. O‘lkamiz hududida qanday foydali qazilma konlari mavjud? Ularning asosiylarini xaritadan ko‘rsating.
5. Foydali qazilmalarni muhofaza qilish uchun nimalar qilish kerak?