Yer usti transport tizimlari

 
3.3 Tirsakli val guruhlari 
 
Porshenlar 
 
Vazifasi
yonish kamerasi uchun berk hajm xosil qilishda qatnashib, silindr 
ichida ishchi jarayonlarni amalga oshiradi. SHuningdek, yongan gazlardan xosil 
bo‘lgan bosimni porshen barmog‘i orqali shatunga, yongan gazlar xaroratini o‘ziga 
qabul qilib, o‘zi va halqalari orqali silindr devorlariga o‘tkazishdan iborat. Porshen 
bevosita sovitish tizimidagi suv yoki havo bilan sovitilmaydi. Aksincha, uning atrofi 
qizigan detallar (silindr, silindr kallagi) bilan o‘ralgan bo‘ladi. SHuning uchun, 
porshen doimo mexanik yuklanish va issiqlikdan zo‘riqish ostida bo‘ladi. Ulardan 
eng asosiysi–issiqlikdan zo‘riqishdir. Uning qiymati dvigatelning ishlatilishi va 
forsirovka (kuchaytirilganlik) darajasiga qarab xar xil bo‘ladi. Porshen ana shu 
belgisiga ko‘ra tanlanadi. Tanlash asosida issiqlikdan zo‘riqishning shartli birligi - q
p
yotadi. 
Xar xil turdagi porshen uchun q
p
ning chegaraviy qiymatlari quyidagicha: 
-sovitilmaydigan cho‘yan porshen uchun ................
-issiqlik o‘tkazuvchanligi 120...150 kkal/m.soat. 
0
S ga teng 
bo‘lgan, sovitilmaydigan, engil qotishmadan tayyorlangan 
porshen uchun ................ 
-qovurg‘ali porshen tubi sachratib sovitiluvchi porshenlar 
uchun ......................................................... 
-moy oqizilib sovitiluvchi porshen uchun .............. 
-moyni sachratib sovitiluvchi porshen uchun .......... 
..............4,0 
..............6,0 
.......6,6..6,8 
..............8,0 
.............10,0 
Professor B.YA.Ginsburg porshennning zo‘riqishini baxolash uchun quyidagi 
ifodani taklif etdi. Bu ifoda sodda bo‘lib, zo‘riqishni baxolash jarayonini 
osonlashtiradi. 
D
N
N
н

; kVt/sm 
Bu erda: N – dvigatel quvvati , kVt; D-silindr diametri, sm. 

---

33 
Murakkab sharoitda yuqorida keltirilgan vazifalarni bajarish uchun porshenlar 
o‘ziga xos tuzilishga ega bo‘lishi kerak. Lekin vazifasi bir xil bo‘lsada, dizel va 
karbyuratorli dvigatellarning porshenlarida o‘ziga xos uyg‘unlik bilan birga farq 
qiladigan tomonlari xam mavjud. 3.17-rasmda dizel (a), 3.17b-rasmda esa 
karbyuratorli dvigatellarning porshenlari keltirilgan. 
P
t
-porshen tubi; l-zichlovchi qism; L
yu
-yo‘naltiruvchi qismning (yubkaning) 
uzunligi; L-porshenning uzunligi; P
b
-bobishka; D
p
-porshen diametri; D
k
-yonish 
kamerasining diametri.