Yer usti transport tizimlari

Shpindelli baraban
(245-
 a
rasm) mashinaning asosiy uzeli bo‘lib , sochilgan 
paxtani terish va ajratkichlarga keltirish uchun xizmat kiladi. Har qaysi katordagi 
g‘o‘zalarning paxtasini terib olish uchun apparatga turtta (ikkita ung va ikkita chap) 
baraban o‘rnatilgan. Barabanlar yuqorigi 
1
va pastki 
2
podshipniklarning korpusi 
vositasida apparat karkasining ramkalariga maxkamlangan. Pastki 
4
va yuqorigi 
Z
disklar barabanga o‘rnatilgan shpindellarning tayanchidir. Disklar orasiga sikish 
barabani 
5
o‘rnatilgan. Bu baraban shpindellar orasiga shox, ko‘saklar kirishiga yo‘l 
qo‘yma ydi va paxtani shpindelga uralishiga yordam beradi. 
SHpindel sirtiga tishlar 
7
kertilgan muayyan uzunlik va diametrga ega bo‘lgan 
kuvurchadan iboratdir. Uning yuqori uchiga yuritish galtagi 
8 
presslab o‘rnatilgan 
galtakning kuyi qismiga kiydirilgan podshipnik 
9
, kopkogi bilan birgalikda 
shpindelning yuqorigi tayanchini tashkil etadi. SHpindelning pastki tayanch vazi-
fasini kuvur teshigiga kuyilgan metall sopolli vtulka 
10
va uning ichiga kirgizilgan 
pastki disk barmogi 
11
bajaradi. 

---

166 
SHpindel tishlarining uchi qaysi tomonga karatilganiga qarab, ung va chap 
turga bulinadi. Ung shpindeldagi tish soat mili yo‘nalishida, chap shpindeldagi tish 
esa soat miliga teskari yo‘nalgan bo‘ladi (245- 
v
, rasm). Barabanni ishchi zonasida 
(IZ) shpindellar tashqari tomondan kuyilgan ponasimon tasma 
12
yordamida 
aylantiriladi. Bu tasmalar karkas ramkalariga biriktirilgan bo‘lib , u shpindellar 
galtagiga hamisha tegib turadi. 
SHpindelga uralgan paxtani ajratib olish zonasida (A3) tasmalar 
shpindellarning ichki tomonidan kuyilgan bo‘ladi. 
Ajratkich shpindelda echilmasdan kolgan paxtani ajratib olib, qabul 
kamerasiga tashlash uchun va shpindel tishlarini chirklanishdan qisman tozalash 
uchun xizmat kiladi (246- rasm). 
Ajratkichning ishchi qismi cho‘tkali barabanni tashkil kiluvchi cho‘tkalar 
1
dan 
iborat. CHo‘tkali baraban apparatning yuqorigi va pastki panellariga o‘rnatilgan 
podshipniklar 
2
da aylanadi. CHo‘tkalar separator 
3 
ning to‘tkichlari orqali val 
4
ga 
maxkamlangan. Ajratkich shesternya 
5
vositasida aylantiriladi. Barabanni pastki 
qismiga kuyilgan tishli plankalar killarni yulinishdan saklaydi. CHo‘tkaning pastki 
qismi, odatda, tezroq eyiladi, shuning uchun cho‘tkalarning xizmat muddatini 
oshirish maksadida, ularning eyilgan qismini yuqoriga ugirib kuyish mumkin. 
Apparatlarni osish mexanizmi, ularni mashina ramasiga biriktirish, ish va 
transport holatiga tushirish hamda ko‘tarish uchun xizmat kiladi. 
SHarnirli val tarkatish reduktoridan apparat reduktoriga aylanma harakat 
uzatadi. SHarnirli valda saklash muftasi bo‘lib , u apparatga begona narsalar tushish 

---

167 
yoki biror nukson okibatida zurikish paydo bo‘lganda apparat shpindellari va boshqa 
detallarning sinishini oldini oladi. 
Paxta terish mashinasining pnevmosistemasi markazdan kochma tipdagi ung va 
chap ventilyator, havo surish va haydash karnaylaridan tashkil topgan. Uzatilayotgan 
paxtaning chigiti sinmasligi yoki ezilib yorilmasligi uchun, karnaylarning egilish 
shakli va ventilyatorning tuzilishini, paxta ularga zarb bilan urilmasligini 
ta’minlashga karatish lozim. Buning uchun ayrim mashinalardagi paxtani uzatish 
sistemasida paxta, ventilyatorning ichidan o‘tkaz ilmay ejeksiya xisobiga uzatiladi.