Yengil sanoat

Sexda tovush darajasining pasayishi

D L =10 lg =10 lg

Buerda: S α ₂•S₂ – Qurilmaning ovoz yutish tahmiridan so‘ng xonadagi ovoz yutish summasi (yig‘indisi)

S α₁·S₁ –Qurilmaning ovoz yutish tahmirigacha honadagi ovoz yutish summasi (yig‘indisi)

α_1·α₂ – panellar va shiftning devordagi ovoz yutish koeffitsienti

α₁ - 0,03, 0,02, 0,0015.

S₁·S₂ – devor , panellar va shiftning maydoni

Masalani echish uchun variantlar

Beril ganlar	Variantlar
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
N	10	20	40	30	20	50	10	30	40	20
h1- devor balandligi,m	6	8	6	9	8	7	5	7	8	10
h2- panel balandligi,m	6	9	6	10	8	7	5	7	8	8
l- uzunlik,m	40	45	13	44	46	42	40	38	42	50
b-eni,m	12	14	13	15	10	12	11	13	15	10
	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
N	8	9	10	15	4	7	21	18	11	13
h1- devor balandligi,m	5	7	8	6	8	4	7	6	5	4
h2- panel balandligi,m	2,2	3	4	3	4	2	3	2	2,5	2,5
l- uzunlik,m	25	30	27	24	22	19	20	21	23	24
b-eni, m	13	14	12	10	11	9	12	11	13	14
	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
N	10	20	40	30	20	50	10	30	40	20
h1- devor balandligi, m	5	7	8	11	9	10	21	6	7	8
h2- panel balandligi,m	4	5	2	6	4	3	2	3	4	6
l- uzunlik,m	40	45	50	44	46	42	40	38	42	50
b-eni,m	12	14	13	15	10	12	11	13	15	10

5-AMALIY MASHG‘ULOT

1. 
   Sanoat korxonalarida titrashni hisoblash
   
2. 
   Лаборатория ишининг мақсади:
   

Ишлаб чиқариш корхоналарида, иш ўринларида тебранишни (титрашни) меъёрлаш ва уни ўлчаш усуллари ҳамда ўлчашда қўлланиладиган ўлчов асбоблари билан танишиш.

1. Тебраниш ҳақида умумий тушунчалар.

2. Тебранишни миқдорини ўлчаш.

3. Тебранишни миқдорини меъёрлаш.

4. Тебранишни миқдорини ўлчашда қўлланиладиган ўлчов асбоблари.

3. 
   Лаборатория ишини бажариш учун керакли асбоблар, жиҳозлар ва кўргазмали қуроллар.
   
4. 
   Лаборатория ишини бажариш тартиби ҳақида умумий тушунчалар.
   
5. 
   Ўтказилган лаборатория иши юзасидан талабаларнинг ҳисоботи.
   

Тебраниш (титраш), хавфли омил ҳисобланиб, уни тарқатувчи манбаларига бетонни шиббаловчи, бетон ва сувоқ тайёрлагич ускуналар, булдозерлар, компрессорлар ва бошқа ишлаб чиқаришда ишлатиладиган жиҳоз ва механизмлар мисол бўлади.

Дунё соғлиқни сақлаш уюшмасининг маълумотига қараганда, юрак – қон томирлари ва асаб хасталикларини пайда бўлишига сабабчи хавфли омиллар қаторига меъёридан юқори бўлган шовқин ва тебранма (титраш) ҳаракат ҳам жой олган.

Тебранма (титраш) ҳаракатни ўлчашда хизмат қиладиган замонавий асбоб ускуналар, ҳар қандай даврийликдаги тебраниш ўлчамларини кенг кўламда жуда катта аниқлик билан ўлчаш имконини беради.

Уларда механик тебранишни электр тебранишга айлантириш учун электромагнит ёки пьезоэлектрик ўзгартиргичлардан фойдаланилган.

Қабул қилгичга келаётган дараклар ўзгартиргичлар ёрдамида кўпайтирилади ва ундан кейин тебранишни ҳақиқий ёки нисбий бирлигига мослаштирилган ўлчов асбобига узатилади.

Бу ўлчов асбоблари ҳар хил бўлиб, миллик ёки рақамли кўрсаткич индикаторлар ёрдамида хамда осциллофаф тасмасида тайёр диаграмма кўринишида ўқиш мумкин.

Асбобларнинг ВИП -2 ва ИШВ - 1 маркалари мавжуд (расм 10). ИШВ-1 - универсал бўлиб тебраниш амплитудаси 0,005 дан 1,5 мм гача 200 Гц даврийликда аниқлайди.

Тебранишни ўлчамларини ўлчаш ГОСТ 12.4.012 - 88 "Средства измерения и контроля вибрации на рабочих местах. Технические требования" меъзонида кўрсатилган тартибномалар асосида амалга оширилиши керак.

Мавжуд замонавий техникаларда тебраниш ва шовқин омилларини мутлақ хавфсиз даражагача пасайтириш иложи йўқ. Шунинг учун тебранишни меъёрлашда ҳозирча иш шароитини маълум даражада маъқуллаштирилган, яъни тебранишнинг салбий таъсири намоён бўлмайдиган ёки касб касаллигига сабаб бўла олмайдиган шароитни яратишга қаратилгандир.

Бу шароитни ГОСТ 12.1.012-90 "Тебраниш хавфсизлиги" талаби асосида аниқланади.

Тебранишни ўлчаш ва меъёрлашда, унинг барча даврийлик тизими учун ўлчамлари аниқланмайди, балки айрим даврийлик йўлкалари учунгина аниқланади холос.

Бу йўлкаларни, актавалар деб юритилади. Актава деб шундай даврийлик оралиғига айтиладики, унда даврийликни юқори чегараси, қуйи чегарасидан икки баробар катта бўлади, яъни = 2, тенглик шарти ҳар қандай актава йўлкаси учун муқаррар бажарилиши лозим.

Тебранишни ўлчаш асбоблари:

а - НВА-1 қисқа даврийликдаги тебранишни ўлчаш аппарати, б - ЗОМ-132 маркали тебранишни ўлчаш асбоби.

Учдан бир актавалик йўлкалар учун эса = 1,2 га тенг бўлади. Бизда қўлланиладиган актава йўлкалари халқаро мезонларга (стандартга) мос келади, яъни 1, 2, 4, 8, 16, 31, 5, 63, 125, 250, 500, 1000 Гц. Тебранма ҳаракатни – ўлчаётганда актава йўлкаларида тебраниш даражаси аниқланади ва рухсат этилган меъёр миқдори билан солиштирилади. Тебранишнинг мутлақ қиймати ҳаётда жуда кенг кўламда ўзгариши муносабати билан жараённи соддалаштириш мақсадида акустик тебранишни ўлчагичда одатда нисбий логарифмик миқдор даражаси қабул қилинади.

Тебранишнинг ўлчам даражаси унинг мутлақ қийматини, бошланғич қийматига нисбатини логарифимланган миқдорига тенг.

Тебраниш тезлигининг бошланғич қиймати сифатида мезон миқдори 5-10 м/с қабул қилинган.

Тебранишнинг ўлчам даражаси децибел ( дБ) да ифодаланади.

Тебраниш тезлигининг логарифмик даражаси "L_v" қуйидаги формула билан аниқланади.

L_v = 20ІgU_ук / 5×10^-8

бунда, U_ук - тебранма тезликнинг ўртача квадратик миқдори , м/с.

Иш жойларида актава йўлкаларининг Х ₀V₀ Z ₀ ўқлари бўйича рухсат этилган тебраниш миқдорлари

11-жадвал

Ўртача геометрик даврийлик, Гц.	тартиботнинг "а" тури						тартиботнинг "б" тури							тартиботнинг "в" тури							тартибот - транспорт
	тебран -ма тезла - ниш			тебранма тезлик				тебранма тезланиш			тебранма тезлик				тебранма тезланиш			тебранма тезлик				тебран –ма тез-ланиш			тебранма тезланиш
	м/с^2	ДБ	(м/с) 10-2		ДБ	м/с^2			ДБ	(м/с) 10-2		ДБ	м/с^2			ДБ	(м/с) 10-2		ДБ	м/с^2			дБ	(м/с) 10-2		ДБ
2,0	0,14	53	1,3		108	0,56			45	0,50		100	0,02			36	0,18		91	0,4			62	3,5		117
4,0	0,1	50	0,45		99	0,04			42	0,18		01	0,014			33	0,063		82	0,28			59	1,3		108
8,0	0,1	50	0,22		93	0,04			42	0,09		85	0,014			33	0,032		76	0,28			59	0,63		102
16,0	0,20	56	0,20		92	0,08			48	0,08		84	0,028			39	0,028		75	0,56			65	0,56		101
31,5	0,40	62	0,20		92	0,16			54	0,08		84	0,056			45	0,028		75	1,12			71	0,56		101
63,0	0,80	68	0,20		92	0,32			60	0,08		84	0,112			!*	0,028		75	2,25			71	0,56		101
Тузатилган даражаси	0,1	50	0,20		92	0,04			42	0,08		84	0,014			33	0,028		75	0,28			59	0,56		101

И л о в а : "а" - тури - доимий иш жойларидаги тебраниш;

"б" - тури - омбор, ошхона ва бошқа иш жойларидаги тебраниш;

"в" - тури - ақлий меҳнат жойларидаги тебраниш.

транспорт - тури- ҳайдовчиларнинг асосий иш жойидаги тебраниш.

Тебранма тезланишнинг логарифмик даражаси децибел (дБ), ифодаси билан аниқланади, яъни

L = 20Іg

бунда α - тебранма тезланишни ўртача квадратик миқдори, м/с²;

3×10^-4 - эса унинг бошланғич миқдори.

Тебраниш тезлигининг ўртача квадрат миқдори ёки унинг логарифмик даражаси тебранишнинг одамга таъсирини аниқловчи бирдан бир гигиеник тавсифи ҳисобланади.

Умумий тебраниш даврийликнинг қуйидаги актава кўрсаткичи меъёрланади: 1; 2; 4; 8; 16; 31; 50; 63 Гц.

Маҳаллий тебраниш эса 8; 16; 1,5; 63; 125; 250; 50О; 1000 Гц даврийлиқдаги актава йўлкаларида меъёрланади.

Умумий тебраниш юқорида айтилганидек улар бир актава кўрсаткичи учун айрим ҳолларда тик йўналишда ёки ер бағирлаб X, У - ўқлари бўйлаб меъёрланади.

Тебранишнинг қуввати ва узлуксизлигига қараб унинг меъёри белгиланади, яъни тебранишнинг энг юқори ўлчами бўйича меъёрланади.

Иш жойларида актава йўлкалари бўйича тебранишни 8 соат иш вақти давомида таъсир этиши мумкин бўлган шароитда рухсат этилган миқдорлари юқоридаги жадвалда берилган.

6-AMALIY MASHG‘ULOT

Elektr jihozlarini yerga ulashni hisoblash

Mashg‘ulotning maqsadi. Elektr jihozlari va uskunalarini yerga ulashning vazifasi va yyerga ulash sxemasi bilan tanishish hamda yyerga ulash ko‘rsatkichlarini hisoblash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalar hosil qilish.