Yengil sanoat rivojlanish yo‘lida

Sanoatni rivojlantirish, texnik va texnologik yangilanish - davr talabi
“Yillar o‘tishi bilan, oldimizga qo‘ygan buyuk maqsadlar sari yurishimizda chuqur va atroflicha o‘ylangan, xalqaro maydonda “o‘zbek modeli” deb tan olingan demokratik islohotlar yo‘li naqadar to‘g‘ri ekanini hayotimizning o‘zi oqlab, isbotlab bermoqda va bu haqiqatga bizga xayrixoh bo‘lmagan mutaxassis va ekspertlar, tegishli xalqaro institutlar ham iqror bo‘lmoqda”.
Bugungi kunda O‘zbekiston jadal sur'atlar bilan rivojlanayotgan, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatdir. Davlatimiz rahbariyati tomonidan tanlab olingan taraqqiyot strategiyasi raqobatdosh, eksportbop hamda import o‘rnini bosuvchi, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan bo‘lib, u sanoatning barqaror va mutanosib ravishda o‘sishi hamda ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash asosida uning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirishni ko‘zda tutadi.
Yurtimizning yigirma besh yillik mustaqil taraqqiyoti davrida to‘plangan tajribaning tasdiqlashicha, har qanday davlat iqtisodiyotining negizi bo‘lgan sanoat integratsiya asosida hamda jahon hamjamiyati talablari darajasida ravnaq topishi darkor.
O‘zbekistonning sobiq tuzum davrida sust rivojlangan va deformatsiyalangan iqtisodiyoti oldida turgan murakkab vazifalarni oldindan ko‘ra olgan Islom Karimov 1989 yildayoq shunday degan edi: “Bu o‘rinda asosiy vazifa - ishlab chiqarilayotgan va qazib olinayotgan xom ashyoni kompleks qayta ishlashda, aytish mumkinki, chiqindisiz qayta ishlashda, respublikaning o‘zida uni tayyor mahsulotga aylantirishdadir. Boshqacha aytganda, respublikada zamonaviy texnika va texnologiya bilan jihozlangan qudratli qayta ishlash sanoatini bunyod etish va shunday qilib, uzluksiz o‘sib borayotgan mehnat resurslarini ish bilan ta'minlash, respublika milliy daromadining yuqori sur'atlarda o‘sishiga erishish hamda mamlakatimizdagi har jihatdan uyg‘un rivojlangan respublikalar darajasiga yetib olishdir”.
Shunday qilib, O‘zbekiston iqtisodiyotini jahonning tez rivojlanayotgan davlatlari iqtisodiyoti darajasiga ko‘tarishdek maqsadni oldiga qo‘ygan davlatimiz rahbari bosqichma-bosqich islohotlar o‘tkazishning besh tamoyiliga asoslangan, ijtimoiy yo‘naltirilgan erkin bozor iqtisodiyotiga o‘tishning o‘ziga xos modelini ishlab chiqdi. Ma'lumki, yosh mustaqil respublikaning iqtisodiy rivojlanishi bo‘yicha tanlangan ushbu model bugun jahon hamjamiyati tomonidan yuksak e'tirof etildi hamda “o‘zbek modeli” deya nom oldi.
Ko‘zda tutilgan islohotlarning izchil amalga oshirilishi natijasida iqtisodiy o‘sishning barqarorligi va mutanosibligi ta'minlandi. Keyingi o‘n yil davomida O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotining yillik o‘sish darajasi 8 foizdan ziyodni tashkil qilmoqda. Umuman, mustaqillik yillarida O‘zbekiston iqtisodiyoti deyarli 6 baravar, aholining real daromadlari qariyb 9 baravar o‘sdi.
Yalpi ichki mahsulotni aholi jon boshiga nisbatan hisoblaganda esa, u 6,9 ming AQSH dollarigacha ortdi hamda O‘zbekistonning o‘rtacha darajali daromadga ega mamlakatlar qatoriga kirishiga imkon berdi.
O‘tish davrining murakkab sharoitida iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari – neft-gaz, oltin qazib chiqarish, rangli metallurgiya, kimyo va neft-kimyo sanoatini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratildi. Bu esa davlatimizning makroiqtisodiy barqarorligini yanada mustahkamlashga xizmat qildi.
Mustaqillik davrida O‘zbekiston iqtisodiyotida amalga oshirilgan ijobiy o‘zgarishlar tufayli uning tuzilmasini sezilarli darajada diversifikatsiya qilishga erishildi. Avtomobilsozlik, shu jumladan, dvigatel hamda ehtiyot qismlar ishlab chiqarish, neft-gaz kimyosi, neft-gaz mashinasozligi, zamonaviy qishloq xo‘jaligi mashinasozligi, qurilish materiallari sanoati, temir yo‘l mashinasozligi, maishiy elektronika asboblari ishlab chiqarish, farmatsevtika va mikrobiologiya, oziq-ovqat, to‘qimachilik, charm-poyabzal sanoati hamda boshqa bir qator mutlaqo yangi tarmoqlarning yo‘lga qo‘yilishi bunga zamin yaratdi. Samarqand shahrida avtobus ishlab chiqaruvchi “Isuzu” (Yaponiya) va yuk avtomobillari ishlab chiqaruvchi “MAN” (Germaniya) zavodlari, Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasi hamda yaqindagina Ustyurt gaz-kimyo majmuasi foydalanishga topshirildi, Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodi to‘liq rekonstruksiya qilindi.
Natijada O‘zbekiston sanoatining tarmoq tuzilmasida sezilarli sifat o‘zgarishlari ro‘y berdi. Buni quyidagi raqamlar ham tasdiqlaydi: iqtisodiy o‘sishning lokomotivi hisoblangan sanoatning ulushi 35 foizga yaqinni tashkil etadi, ayni paytda qishloq xo‘jaligining ulushi bosqichma-bosqich 18 foizgacha kamaydi, xizmatlar ulushi esa 33 foizdan 47 foizga ko‘tarildi. Bunday o‘zgarishlar jadal rivojlanuvchi iqtisodiyotlarga xosdir.
O‘zbekistonning sanoati diversifikatsiya qilinishi natijasida uning eksport tuzilmasi ham o‘zgarib bormoqda. Agar o‘tgan asrning 90-yillari boshida mamlakatimiz eksporti, asosan, paxtadan iborat bo‘lgan va uning ulushi eksport umumiy hajmining 60 foizini tashkil qilgan bo‘lsa, hozirgi paytda chetga chiqarilayotgan mahsulotlarning deyarli 80 foizi qishloq xo‘jaligi texnikasi, zamonaviy qurilish materiallari, tayyor to‘qimachilik buyumlari hamda poyabzal, kabel-o‘tkazgichlar singari qayta ishlashga asoslangan tarmoqlarning mahsulotlaridir.
Ta'kidlash joizki, O‘zbekistonning industrial taraqqiyotida sanoat ishlab chiqarishini mahalliylashtirish muhim o‘rin egallaydi. Dastlab mahalliylashtirish dasturi 2000 yiliyoq qabul qilingan edi. O‘shandan buyon dastur doirasida qiymati 5,5 milliard AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan 2600 dan ziyod loyihalar amalga oshirildi. Mahalliylashtirilgan korxonalarda 5 ming turdan ortiq sanoat mahsulotini ishlab chiqarish o‘zlashtirildi, bu esa yiliga 7 milliard AQSH dollarilik mahsulot importining o‘rnini bosdi, deganidir. Faqat keyingi ikki yil ichida ishlab chiqarishni mahalliylashtirish hisobiga 97 guruh tovarlarni import qilish butunlay to‘xtatildi, shuningdek, 306 turdagi mahsulotni chetdan keltirish 2 baravardan ziyod kamaydi.
Tarmoq ichidagi va tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini rivojlantirish ham har yili o‘tkaziladigan Xalqaro sanoat yarmarkasi hamda Kooperatsiya birjasi doirasida mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotish bo‘yicha buyurtmalarni joylashtirishning shartnomaviy tizimini hamda undagi yengilliklar tartibini yaratishga olib keldi. Masalan, o‘tgan yilgi yarmarkada joriy yil davomida umumiy qiymati 1,9 trillion so‘mga teng bo‘lgan mahsulotni sotish bo‘yicha 13,3 mingdan ziyod yoki undan avvalgi yarmarkaning ko‘rsatkichlariga nisbatan 38 foizdan ortiq shartnomalar imzolandi. Shundan 2,1 trillion so‘mligi ilgari import qilingan mahsulotlarga tegishlidir. Hisob-kitoblarga ko‘ra, bu joriy yilda sanoat tarmoqlarini asosiy ishlab chiqarish uchun import qilishni 637,5 million AQSH dollariga qisqartirishni ta'minlaydi.
Agar mustaqillikning dastlabki yillarida respublikamizda asosiy maqsadlar qisqa muddatli istiqbolga qaratilgan bo‘lsa, ayni vaqtda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur'atlari, makroiqtisodiy barqarorlik va faol tuzilmaviy yangilanishlar tufayli ustuvor vazifalarni o‘rta hamda uzoq muddatlarga belgilab olish va amalga oshirish imkoniyati yuzaga keldi.
Bugungi kunda uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan iqtisodiy siyosatning bosh maqsadi mavjud xom ashyo zaxiralarini qayta ishlashning davomli zanjirini shakllantirishda afzalliklarga ega bo‘lgan sanoat tarmoqlarini rivojlantirish, qo‘shimcha qiymatli mahsulotni ko‘paytirishga xizmat qiladigan yuqori texnologiyali qayta ishlovchi tarmoqlarni jadal taraqqiy ettirish uchun tejamkor hamda innovatsion omillarni kuchaytirish hisobiga raqobatdosh, barqaror, tuzilmaviy jihatdan mutanosib iqtisodiyotni yaratishdan iboratdir.
Ana shu yo‘nalishda keyingi yillarda mamlakatimiz sanoatida elektrotexnika jihozlari, polietilen, polipropilen, mashinasozlik va boshqa sohalar uchun ehtiyot qismlar hamda butlovchi buyumlar, maishiy elektrotexnika jihozlari – kir yuvish mashinalari, gaz plitalari, konditsionerlar, changyutkichlar, yana bir qator yuqori texnologiyali mahsulot turlarini tayyorlash o‘zlashtirildi. Natijada bugungi kunga kelib, mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotining 60 foizdan ziyodi mustaqillik yillarida butunlay yangidan tashkil qilingan tarmoqlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
Shu bilan birga, O‘zbekistonda iqtisodiyotni yanada isloh etish, tarkibiy o‘zgartirishlarni chuqurlashtirish hamda diversifikatsiyalash bo‘yicha 2020 yilgacha mo‘ljallangan kompleks strategik dastur qabul qilingan. U bir-biri bilan uzviy bog‘liq sakkizta kompleks dasturni birlashtirgan: xususiy mulkni ishonchli muhofaza etish, iqtisodiyotda uning ulushi va ahamiyatini oshirish, zamonaviy korporativ boshqaruv usullarini joriy qilish, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash hamda diversifikatsiyalash, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, muhandislik-kommunikatsiya va yo‘l-transport infratuzilmasini rivojlantirish, iqtisodiyot tarmoqlari hamda ijtimoiy sohada energiya iste'moli hajmini kamaytirish va energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etishni ta'minlash.
Shubhasiz, bunday faol sanoat hamda investitsiyaviy siyosat mamlakatimizning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish va ishbilarmonlik muhitini takomillashtirish bo‘yicha doimiy ish olib borish orqali amalga oshiriladi.
Jahon bankining “Biznes yuritish” hisobotiga ko‘ra, O‘zbekiston 2014-2015 yillarda biznes yuritish uchun eng qulay sharoitlarni yaratgan islohotchi davlatlar o‘ntaligiga kiritildi. Jahon banki ekspertlarining e'tiroficha, O‘zbekistonda biznesni boshlash uchun sarflanadigan vaqt Yaponiyadagiga qaraganda 1,5 baravar, Germaniyadagiga nisbatan 1,6 baravar, Gretsiya va Isroildagiga qaraganda 2 baravar, Ispaniyadagiga nisbatan 2,2 baravar, Xitoydagiga qaraganda 4,8 baravar kamdir. Kichik biznesga soliq yukining darajasi esa bizning yurtimizda AQSH, Kanada, Germaniya, Avstriya, Fransiya, Italiya, Ispaniya, Gretsiya, Yaponiya, Xitoy, Hindiston, Belarus hamda boshqa davlatlardagiga nisbatan ancha past.
O‘zbekistonda yaratilgan qulay ishbilarmonlik muhiti xorijiy tadbirkorlar va sarmoyalarni jalb etib kelmoqda. Bugungi kunda respublikamizda 90 dan ortiq mamlakatning xorijiy kapitali ishtirokidagi 4 mingdan ziyod korxona fao-liyat yuritmoqda. Mamlakatimiz iqtisodiyotida har yili o‘zlashtirilayotgan kapital qo‘yilmalarning 20 foizini xorijiy investitsiyalar hamda kreditlar tashkil qiladi. Yirik xorijiy hamkorlarimiz sirasiga “Boing”, “Honeywell”, “Airbus”, “MAN”, “Klaas”, “Knauf”, “Lemken”, “Nestle”, “Teknip”, ABB, “Maksam”, “Isuzu”, “Itochu”, “Mitsubishi”, “General motors”, “Hitachi”, “Marubeni”, “Hyundai”, “Samsung”, “El-Gi”, “Lotte chemical”, “Huawei”, ZTE, “CNPC”, “Citic” singari ko‘pdan-ko‘p kompaniyalarni kiritish mumkin.
2015-2019 yillarda iqtisodiyotni yanada isloh qilish, tarkibiy o‘zgartirish va diversifikatsiyalash bo‘yicha dasturi (Ishlab chiqarishda tarkibiy o‘zgarishlar, modernizatsiya va diversifikatsiyani ta'minlash bo‘yicha 2015 - 2019 yillarga mo‘ljallangan tadbirlar dasturi) umumiy qiymati 40 milliard AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan 846 ta yangidan boshlanadigan investitsiyaviy loyihalarni amalga oshirishni ko‘zda tutadi. Shu jumladan, 25 milliard dollarlik 70 ta loyiha neft-gaz kimyosi hamda kimyo sanoatiga, 9 milliard dollarlik 30 dan ortiq loyiha elektr energetikaga, 1 milliard dollarlik 150 ta loyiha to‘qimachilik va charm-poyabzal sanoatiga, 410 million dollarlik 300 dan ziyod loyiha oziq-ovqat sanoatiga, 270 million dollarlik 40 ga yaqin loyiha elektr texnika sanoatiga tegishli. Yana sanoatning turli tarmoqlarida boshqa bir qator loyihalarni hayotga tatbiq qilish rejalashtirilgan.
Bugungi kunda O‘zbekistonda iqtisodiyot tarmoqlarini 2030 yilgacha rivojlantirish bo‘yicha uzoq muddatli dasturlar ishlab chiqilmoqda. Ular xom ashyo zaxiralarini 3-4 bosqichda chuqur qayta ishlashga qaratilgan investitsiyaviy loyihalarni amalga oshirish asosida tegishli tarmoqlarni jadal taraqqiy toptirish hamda yuqori qo‘shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni ko‘zda tutadi.
To‘la ishonch bilan aytish mumkinki, yurtimizda ishlab chiqarishni chuqur diversifikatsiya qilish orqali neft-kimyo va kimyo sanoati mahsulotini 3 baravardan ortiqqa ko‘paytirish, murakkab polimerlar, olefinlar, sintetik kauchuk, sun'iy tola, xushbo‘y uglevodorodlar hamda boshqa turdagi yuqori texnologiyali mahsulotlar, murakkab mineral o‘g‘itlar, shuningdek, ko‘plab sohalarda talab etiladigan kimyo mahsulotlarining keng assortimentini ishlab chiqarishni o‘zlashtirish uchun zarur barcha imkoniyat mavjud.
Mashinasozlik hamda elektr texnika sanoatida ishlab chiqarish hajmini 3,7 baravar, farmatsevtika mahsulotlarini qariyb 10 baravar, oziq-ovqat sanoatini 5 baravar, qurilish materiallari sanoatini 4 baravar ko‘paytirish uchun real sharoitlarga egamiz.
Ushbu dasturlarni amalga oshirish qator investitsiyaviy loyihalarni hayotga tatbiq qilishda xorijiy davlatlar kompaniyalari bilan hamkorlikni yanada kengaytirish uchun ulkan imkoniyatlarni yaratadi.
Albatta, milliy iqtisodiyotimizni taraqqiy ettirishga turtki beruvchi sanoat tarmoqlarini yanada takomillashtirish masalalari bundan keyin ham diqqat-e'tiborda bo‘lishi tabiiy. Zero, bu – davlatimiz rahbari tomonidan belgilab berilgan, 2030 yilga borib mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti hajmini 2 baravar ko‘paytirish hamda tarkibiy o‘zgartishlar hisobiga sanoatni jadal sur'atlar bilan rivojlantirib, uning YAIMdagi ulushini 40 foizgacha yetkazishdek ustuvor maqsadga erishishda eng muhim omillardandir.
- O‘zbekiston - dunyodagi iqtisodiyoti jadal ravnaq topayotgan mamlakatlardan biri. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi davom etayotgan bir paytda mamlakat makroiqtisodiy o‘sishning yuqori sur'atlariga erishayotgani uzoq muddatga mo‘ljallangan taraqqiyot straMamlakatimizda 2015-2019-yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi qabul qilindi
Bugun O‘zbekistonni iqtisodiyoti eng ilg‘or texnologiyalar asosida jadal rivojlanib borayotgan davlat sifatida butun dunyo yaxshi biladi. Mamlakatimizning ulkan ilmiy-texnik va ishlab chiqarish salohiyati tobora yuksalib borayotir.
Mamlakatimizda har yili iqtisodiyot, ijtimoiy soha, infratuzilma va transport-kommunikatsiya tizimlarini yanada rivojlantirishga yo‘naltirilgan keng ko‘lamli investitsiyaviy loyihalar amalga oshirilmoqda. Buning samarasida yangi ish o‘rinlari yaratilib, aholi daromadi ko‘paymoqda. Uzoq muddatli taraqqiyot strategiyasining hayotga izchil tatbiq etilayotgani O‘zbekistonga dunyoning kam sonli davlatlari qatorida yalpi ichki mahsulot, sanoat ishlab chiqarishining yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash imkonini bermoqda. 
Jumladan, 2014-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlariga ko‘ra, yalpi ichki mahsulot 8,1 foiz, sanoat ishlab chiqarish hajmi 8,3 foiz, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi 6,9 foiz, kapital qurilish 10,9 foiz, chakana savdo aylanmasi hajmi 14,3 foizga o‘sdi. Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning qariyb 70 foizini yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan tayyor tovarlar tashkil etdi. 
Prezidentimizning 2015-yil 4-martdagi «2015-2019-yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida»gi farmoni mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ishlab chiqarishni yangilash va innovatsiya texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha uzluksiz jarayonning mantiqiy davomi bo‘ldi.
Dastur tarkibiy o‘zgarishlarni izchil ta’minlash, ishlab chiqarishni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, barqaror iqtisodiy o‘sish lokomotivlari bo‘lishga qodir yuqori texnologiyali sanoat tarmoqlarini yanada rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning energiya sarfi, moddiy va mehnat xarajatlarini kamaytirish bo‘yicha mavjud zaxiralardan yanada to‘liq foydalanish, shuningdek, jahon bozorida talab barqaror bo‘lgan raqobatbardosh tayyor tovarlar va yarim fabrikatlar ishlab chiqarishni kengaytirish, buning uchun xorijiy investitsiyalarni, jumladan, yetakchi xorijiy kompaniyalar bilan birgalikda qo‘shma korxonalar tashkil etish orqali faol jalb qilish maqsadida qabul qilindi. 
Xususan, ushbu farmonga muvofiq, resurs tejaydigan bug‘-gaz qurilmasi va quyosh energiyasidan foydalanish bo‘yicha sinab ko‘rilgan zamonaviy texnologiyalarni keng joriy etish asosida elektr energetika sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan ishlab chiqarish quvvatlarini izchil modernizatsiya qilish va yangilarini tashkil etish ko‘zda tutilmoqda. 
Neft-gaz va neft-kimyo sanoatida tabiiy gaz va gaz kondensatini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish va turini kengaytirish rejalashtirilmoqda. Kimyo sanoatida ishlab chiqarish va eksportni murakkab mineral o‘g‘itlar, polimerlar, sintetik kauchuk, metanol va keng turdagi maishiy-kimyo tovarlari ishlab chiqarish bo‘yicha zamonaviy texnologiyalarni joriy etish orqali diversifikatsiya qilish ko‘zda tutilgan. 
Umuman, geologiya, yoqilg‘i-energetika kompleksi, kimyo, neft-kimyo va metallurgiya sanoatida ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo‘yicha 124 investitsiya loyihasi, shuningdek, xorijiy sarmoyadorlarni jalb etgan holda 48 istiqbolli investitsiya loyihasini amalga oshirish rejalashtirilmoqda. 
Masalan, «O‘zbekneftgaz» milliy xolding kompaniyasi Buxoro neftni qayta ishlash zavodi quvvatlarini modernizatsiya va rekonstruksiya qilish, «Muborak gazni qayta ishlash zavodi» unitar korxonasida gaz-kimyo majmuasini barpo etish, Ustyurt gaz-kimyo majmuasi xomashyo bazasida uglevodorodlar pirolizi ishlab chiqaradigan yangi zavod, O‘zbekiston-Xitoy gaz quvurining to‘rtinchi tarmog‘ini qurish, «O‘zbekkimyomash» zavodining yirik va og‘ir neft-gaz-kimyo uskunalari ishlab chiqaradigan quvvatlarini kengaytirish (2-bosqich), plastik mahsulotlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish, geologiya-qidiruv ishlari uchun yuqori texnologiyali uskunalar xarid qilish va boshqa loyihalarni amalga oshirish rejalashtirilayotir. 
Kimyo sanoatida «Samarqandkimyo» aksiyadorlik jamiyatida murakkab mineral o‘g‘itlar (NPK) va kaliy sulfati, «Navoiy azot» aksiyadorlik jamiyatida polivinilxlorid va metanol, «Angren» maxsus industrial zonasida avtomobil va qishloq xo‘jaligi texnikasi shinalari, konveyyer lentalari hamda boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishni o‘zlashtirish ko‘zda tutilgan. 
«O‘zbekenergo» davlat aksiyadorlik kompaniyasi Dastur doirasida Navoiy issiqlik elektr stansiyasini 450 MVt quvvatga ega ikkinchi bug‘-gaz qurilmasini qurish orqali kengaytirish, Quyi-Bo‘zsuv GESi kaskadi, Farhod GESi va «Toshkent GES» kaskadi unitar korxonasini modernizatsiya qilishni boshlaydi. «O‘zbekko‘mir» aksiyadorlik jamiyatida Apartak konini qurish va moliyaviy hisobga olish va hisobdorlik, xodimlar, tezkor hamda ishlab chiqarish-texnologik faoliyatni boshqarishni komputerlashtirish bo‘yicha integratsiyalashtirilgan kompleks tizimni joriy etish ko‘zda tutilmoqda. 
Olmaliq va Navoiy kon-metallurgiya kombinatlari ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo‘yicha 41 loyihani amalga oshirishni rejalashtirmoqda. Sulfat kislota ishlab chiqarish zavodi qurish, Muruntov kareriga ishlov berish (5-navbati), qo‘shimcha ishlab chiqarish obyektlarini modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash, Jizzax viloyatidagi sement zavodini kengaytirish, Sherobod tumanida sement zavodi qurish, mis simi ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish va boshqa loyihalar shular jumlasidandir.
Davlatimiz rahbarining ushbu farmoniga muvofiq, mashinasozlik, avtomobil va elektr texnika sanoati, mahsulotlarni standartlashtirish sohasida ham keng ko‘lamli o‘zgarishlar belgilangan. Mazkur sohalarda jami 77 loyihani, shu jumladan, xorijiy investitsiyalarni jalb etish orqali amalga oshirish rejalashtirilgan. Buning natijasida 2019-yilda texnologik yetakchi korxonalar bilan hamkorlikda import o‘rnini bosadigan qishloq xo‘jaligi texnikasi, yuk avtomobillari hamda butlovchi qismlar ishlab chiqarish bo‘yicha yangi quvvatlar tashkil etish va faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarni kengaytirish ko‘zda tutilgan. 
Chunonchi, «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik kompaniyasi tizimidagi «JV MAN AUTO Uzbekistan» va «UZAUTOTRAILER» qo‘shma korxonalarida yuk avtotransporti vositalari kabinasi ishlab chiqarishni o‘zlashtirish hamda ehtiyot qismlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, Jizzax akkumulyator zavodini texnologik modernizatsiya qilish, «Gentra», «Spark», «Cobalt», «T250» avtombillari uchun alyuminiy va plastmassa detallar, tormoz tizimi elementlari va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish rejalashtirilmoqda.
«O‘zagrosanoatmashxolding» xolding kompaniyasi Toshkent va Chirchiq qishloq xo‘jaligi texnikasi zavodlarini modernizatsiya qilish va texnologik qayta jihozlash orqali «Klass», «Lemken» va boshqa yetakchi texnologik korxonalar bilan hamkorlikda zamonaviy traktorlar, don, yem-xashak o‘rish va paxta terish mashinalari ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish, temir buyumlar, transmissiya va reduktorlarga mexanik hamda termik ishlov berish quvvatlarini tashkil etishni rejalashtirmoqda. 
Shuni ta’kidlash kerakki, 2019-yilga kelib elektr texnika uskunalari tayyorlash bo‘yicha yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni jadal rivojlantirish va o‘zlashtirish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari uchun uskuna va ehtiyot qismlar, keng turdagi ekologik toza qurilish materiallari ishlab chiqarish bo‘yicha yangi korxonalar tashkil etish kutilmoqda. 
Xususan, «O‘zeltexsanoat» aksiyadorlik kompaniyasi «Andijonkabel» aksiyadorlik jamiyatida Yevropa texnologiyalari asosida avtomobil simlari ishlab chiqarishni o‘zlashtirish, Motor zavodi maydonlarida integral mikrosxemalar, kam quvvatli fotoelektr stansiyalari, turli quvvatli elektr dvigatellar va maishiy elektr texnika vositalari uchun kompressorlar ishlab chiqarishni tashkil etish, muzlatgich, maishiy gaz va kombinatsiyalangan plitalar ishlab chiqarishni kengaytirish, maishiy elektr va elektr texnika mahsulotlari ishlab chiqarish, marketing va logistika klasterini tashkil qilishni rejalashtirmoqda. Umuman olganda, kompaniya tomonidan umumiy qiymati 268,5 million dollarlik 39 yangi investitsiya loyihasini amalga oshirish mo‘ljallanmoqda. 
«O‘zqurilishmateriallari» aksiyadorlik kompaniyasi, xususan, xorij investitsiyalarini jalb etgan holda 11 loyihani amalga oshirishni rejalashtirgan. «Qizilqumsement» aksiyadorlik jamiyatida uzluksiz bazalt tolasi va armatura ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish, ohak va temir-beton plitalar, «Uz Ouna» mas’uliyati cheklangan jamiyatida yirik o‘lchamli oyna ishlab chiqarishni o‘zlashtirish, Qoraqalpog‘iston Respublikasida sement zavodi qurish, Jizzax viloyatida sement asosida pardozlash materiallari ishlab chiqarishni tashkil qilish ana shunday yirik loyihalar sirasidan. 
Shuningdek, Dasturda mahalliy xomashyoni chuqur qayta ishlash asosida ichki va jahon bozorida xaridorgir bo‘lgan raqobatbardosh tayyor mahsulotlar hamda yarim fabrikatlar, jumladan, bo‘yalgan ip, mato, ishlov berilgan teri, trikotaj, tikuvchilik, poyabzal va attorlik-charm buyumlari ishlab chiqarish hisobidan to‘qimachilik hamda charm-poyabzal sanoati tuzilmasini yanada yaxshilash ham ko‘zda tutilgan. 
Shunga muvofiq, «O‘zbekengilsanoat» davlat aksiyadorlik kompaniyasi chet ellik yetakchi sheriklar bilan hamkorlikda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash, yangilarini tashkil etish bo‘yicha 58 loyiha, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb etgan holda, 21 istiqbolli loyihani amalga oshirishni rejalashtirmoqda. Ellikqal’a va Qo‘ng‘irot paxta zavodlari, Buxoro viloyatining G‘ijduvon, Jondor va Romitan tumanlarida qurilishi yakunlanmagan obyektlar negizida to‘qimachilik komplekslari, «Indorama Qo‘qon tekstil» xorijiy korxonasining to‘rtinchi bosqichini tashkil etish va boshqalar shular jumlasidandir.
Bundan tashqari, «O‘zbekcharmpoyabzali» uyushmasi tashqi bozorda talab yuqori bo‘lgan charm va zamonaviy poyabzal mahsulotlari ishlab chiqarish bo‘yicha 61 investitsiya loyihasini amalga oshiradi. 
Farmon doirasida Oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi tomonidan zamonaviy sublimitlash, muzlatish va vakuumli qadoqlash texnologiyalari asosida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash hamda qayta ishlashga qaratilgan qiymati 410 million dollarlik 304 loyihani hayotga tatbiq etish rejalashtirilgan. 
Jumladan, Surxondaryo viloyatidagi «Fayzi Ramz» fermer xo‘jaligida meva-sabzavotni qayta ishlash (sublimatsion quritish), «Jizzax» maxsus industrial zonasi hududida tez tayyorlanadigan mahsulotlar, Samarqand viloyatidagi «Siyob saxovati» xorijiy korxonasi mas’uliyati cheklangan jamiyatida go‘shtni qayta ishlash, Toshkent viloyatidagi «Euro Food Trade» korxonasida baliq konservalari ishlab chiqarish va qo‘ziqorinni chuqur qayta ishlash yo‘lga qo‘yiladi, shuningdek, faoliyat yuritmayotgan oziq-ovqat sanoati korxonalari modernizatsiya qilinadi (165 loyiha).
Prezidentimiz farmonida jahondagi yetakchi kompaniyalarning litsenziya va patentlari asosida farmatsevtika sanoati mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi va turini kengaytirish, mahalliy ishlanmalar hamda xomashyo asosida tibbiyot preparatlari ishlab chiqarishni ko‘paytirish rejalashtirilgan. 
Shu munosabat bilan «O‘zfarmsanoat» davlat aksiyadorlik konserni 22 investitsiya loyihasini amalga oshirishni rejalashtirmoqda. «Pharm Product» mas’uliyati cheklangan jamiyatida bir marta ishlatiladigan tibbiyot buyumlari uchun metall ninalar, ineksiya eritmalari, quritilgan holda qadoqlangan dori vositalari, tabletkalar, kapsula va sashe-paketchalar uchun bo‘sh ampulalar, kanal naychalar, «Soft inter medical» mas’uliyati cheklangan jamiyatida infuziya eritmalari, «Radiks» xususiy ilmiy-ishlab chiqarish korxonasida plazma o‘rnini bosadigan eritmalar, dori vositalari ishlab chiqarish uchun o‘simlik substansiyalari va boshqa dori vositalari ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish shular jumlasidandir.
Shu bilan birga, Dastur doirasida zamonaviy texnologik talablarga javob bermaydigan eskirgan uskunalar va quvvatlarni foydalanishdan chiqarish va ularni zamonaviy hamda samarali ishlaydiganlari bilan almashtirishga qaratilgan qariyb 300 loyihani amalga oshirish ko‘zda tutilgan (Farg‘ona issiqlik elektr markazi va Navoiy issiqlik elektr stansiyasidagi energobloklar, «Navoiy azot» aksiyadorlik jamiyatida ammiak va kuchsiz azot kislotasi ishlab chiqarish quvvatlari, «Ammofos Maksam» aksiyadorlik jamiyatida sulfat kislota ishlab chiqarish korxonasi, Toshkent va Chirchiq qishloq xo‘jaligi texnikasi zavodlarining ishlab chiqarish quvvatlari va boshqalar).
Davlatimiz rahbarining farmonida 2015-2019-yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturiga kiritilgan investitsiya loyihalarini hayotga tatbiq etish doirasida qiymati 30 million AQSh dollaridan ziyod va chet ellik investor ulushi kamida 50 foiz bo‘lgan loyihalar bo‘yicha ishlab chiqarish maydoni tashqarisida muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlarini yo‘lga qo‘yish byudjet mablag‘lari hamda ichki moliyalashtirish manbalari hisobidan amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan. 
Muxtasar aytganda, Prezidentimizning 2015-yil 4-martdagi «2015-2019-yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‘zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida»gi farmonida ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo‘yicha umumiy qiymati 40 milliard 809 million dollarlik 846 investitsiya loyihasini amalga oshirish ko‘zda tutilgan.
2015-2019-yillarda amalga oshiriladigan qiymati 19 milliard 640 million dollarlik 711 yangi loyihaning sarmoyadorlari va moliyalashtirish manbalari belgilab olingan. Qiymati 21 milliard 169 million dollarlik 135 istiqbolli loyihaga esa xorijiy investitsiyalar va kreditlar jalb qilinadi. 
Ushbu Dasturning hayotga tatbiq etilishi 2015-2019-yillarda yalpi ichki mahsulotni yiliga o‘rtacha kamida 8 foiz, jumladan, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishni 9 foiz, shu davr ichida ushbu ko‘rsatkichni 1,5 barobar oshirish imkonini beradi. Mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotida sanoat ulushi hozirgi 24 foizdan 2020-yilda 27 foizga yetadi. Mashinasozlik, neft-gaz, neft-kimyo, kimyo, to‘qimachilik va oziq-ovqat kabi yuqori texnologiyali tarmoqlarni yanada jadal rivojlantirish, sanoatda ularning ulushini 2014-yildagi 62 foiz o‘rniga 2020-yilda 67 foizga yetkazish kutilmoqda. Bu borada 100 ga yaqin yangi tovar guruhlari (qariyb 1000 xil mahsulot) ishlab chiqarish o‘zlashtiriladi va 2020-yilga borib mamlakatimiz sanoatining yillik ishlab chiqarish hamda eksport salohiyati tegishli ravishda 18 trillion so‘mga va 2 milliard dollarga oshiriladi.
O'zA
tegiyasi to‘g‘ri tanlanganining yana bir tasdig‘idir.
Respublikada biznes faoliyatni yo‘lga qo‘yish va yuritish uchun qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan tizimli ishlar iqtisodiy rivojlanishning muhim omillari hisoblanadi. Pirovardida milliy iqtisodiyotga yo‘naltirilayotgan xorijiy kapital qo‘yilmalari hajmi yildan-yilga oshib borayapti, dunyo bozorida raqobatdosh bo‘lgan sifatli mahsulotlar ishlab chiqarayotgan korxonalar soni ko‘paymoqda.
O‘zbekistonda sanoatni modernizatsiya qilish, unga zamonaviy texnologiyalarni joriy etish borasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar iqtisodiyotning barqaror o‘sishini uzoq istiqbolda ham ta'minlash imkonini beradi.
- Global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz ta'sirida ko‘plab davlatlar iqtisodiyotida pasayish holati davom etayapti. Mana shunday sharoitda O‘zbekistonning makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari nafaqat u yerdagi iqtisodiy va moliya-bank tizimidagi barqarorlikdan dalolat beradi, balki mamlakatda so‘nggi yillarda qabul qilingan chora-tadbirlar to‘g‘riligi hamda hayotga o‘z vaqtida tatbiq etilganini ko‘rsatadi.
Respublikada bank tizimining muvaffaqiyatli isloh etilishi va liberallashtirilishi Jahon banki hamda Xalqaro moliya korporatsiyasining tadbirkorlik faoliyatini olib borish bo‘yicha “Biznes yuritish - 2016” (“Doing Business – 2016”) yillik hisobotida ham o‘z ifodasini topdi. Unga ko‘ra, oxirgi uch yilda O‘zbekiston reytingi kreditlash sharoitlari bo‘yicha birdaniga 113 pog‘ona ko‘tarildi. Ya'ni 154-o‘rindan 42-o‘ringa yuqoriladi.
Binobarin, mazkur mamlakat investitsiya kiritish uchun mintaqadagi eng qulay hudud, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega tayyor eksportbop mahsulotlarning ko‘plab turlarini hamkorlikda ishlab chiqarish bo‘yicha Markaziy Osiyodagi istiqbolli bozor hisoblanadi.
:
- Har qanday mamlakat ham milliy iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha O‘zbekistondek hayratlanarli natijalarni qo‘lga kirita olmaydi. Fikrimni nufuzli Jahon iqtisodiy forumi reytingi ham tasdiqlaydi. Zero, unga muvofiq, 2014-2015 yillar yakunlari va 2016-2017 yillar prognozi bo‘yicha O‘zbekiston dunyodagi iqtisodiyoti eng tez rivojlanayotgan beshta davlat qatoridan joy oldi.
Kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlik tarmoqlarida mahsulot ishlab chiqarish o‘sishi jadal sur'atlarda davom etmoqda. Uning YAIMni shakllantirishdagi ulushi esa Yevropadagi o‘rtacha darajaga deyarli yaqinlashib qoldi.
- O‘zbekistonning istiqbolli bozori bilan ishlash bo‘yicha katta tajribaga ega inson sifatida aytishim mumkinki, respublikada chet ellik sarmoyadorlar uchun ajoyib imkoniyatlar yaratilgan. Yaqin va uzoq xorijga mahsulotlar eksport qilish uchun puxta infratuzilma yaratilgan. Mamlakat mintaqadagi boshqa davlatlarga nisbatan eng ko‘p diversifikatsiyalangan hamda gullab-yashnayotgan sanoatga ega. O‘zbekistonda boy xom ashyo bazasi va yuqori malakali kadrlar mavjud ekanligi bilan bir qatorda, siyosiy hamda makroiqtisodiy barqarorlik mustahkam qaror topgan. Bu esa davlatning yanada taraqqiy topishini ta'minlaydi. Quvonarlisi, respublika rahbariyati tomonidan o‘z vaqtida qabul qilingan Inqirozga qarshi choralar dasturi jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining salbiy oqibatlarini minimallashtirish imkonini berdi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 12-avgust kuni hududlarda sanoatni rivojlantirish, raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish masalalari bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi o‘tkazildi.
Sanoat korxonalari iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, ish o‘rinlarini saqlab qolish va yangilarini yaratishda muhim o‘rin tutadi. Shu bois pandemiyaga qaramasdan mamlakatimizda bunday korxonalarning uzluksiz ishlashi uchun sharoitlar yaratib berildi.
Buning natijasida yilning birinchi yarmida “O‘zeltexsanoat”, “O‘zavtosanoat”, to‘qimachilik, charm-poyabzal, metallurgiya, elektr energiyasi tarmoqlarida o‘sishga erishilgan. Qo‘rg‘ontepa, Qumqo‘rg‘on, Romitan, Muzrabot, Izboskan, Norin va Yangibozor tumanlarida sanoat ishlab chiqarish hajmi bir necha barobar ko‘paygan.
Lekin, umumiy hisobda olganda, birinchi yarim yillikda sanoat mahsuloti hajmi 167 trillion so‘mni tashkil etib, o‘tgan yilgiga nisbatan 1,9 foizga kamaygan.
Tahlillarga ko‘ra, qolgan olti oyda 229 trillion so‘mlik sanoat mahsuloti ishlab chiqarib, yil yakunigacha bu boradagi ko‘rsatkichni 3,5 foizga oshirish uchun barcha imkoniyatlar bor. Buning uchun hozirgi murakkab va favqulodda holatdan kelib chiqib, sanoat siyosati, ish uslubi va yondashuvlarni o‘zgartirish, raqobatbardosh tovarlar zanjirini tashkil etish zarur.
Videoselektor yig‘ilishida shu boradagi dolzarb masalalar muhokama qilindi. Eng avvalo, hududlar va tarmoqlar yaqin hamkorlikda ishlashi muhimligi ta’kidlandi.
Misol uchun, Qoraqalpog‘istonda ikkinchi yarim yillikda 7,8 trillion so‘mlik sanoat mahsuloti ishlab chiqarish rejalashtirilgan. 5 ta yirik loyihani foydalanishga topshirish mo‘ljallangan. To‘qimachilik, kimyo tarmoqlaridagi bu loyihalar hisobidan 500 ta yangi ish o‘rni tashkil etiladi.
Xuddi shunday, Toshkent shahri va viloyatlarda ham katta rejalar belgilangan.
Davlatimiz rahbari ularga birma-bir to‘xtalib, sanoat korxonalarida ishlab chiqarish marralarini kafolatli ta’minlash va investitsiya loyihalarini yakunlash bo‘yicha ko‘rsatmalar berdi.
Tarmoq va hududlarning o‘zaro hamkorligiga mas’ul ishchi guruh tuzib, hududlarga chiqqan holda, korxonalarning muammolarini hal qilish va qo‘shimcha zaxiralarni safarbar etish orqali sanoat ishlab chiqarish hajmini oshirish zarurligi ta’kidlandi.
Prezidentimiz “sanoat klasterlari”ni yo‘lga qo‘yish masalasiga alohida ahamiyat qaratdi.
Misol uchun, Namanganda to‘qimachilik va u bilan bog‘liq tarmoqlar, Navoiy viloyatida qurilish va bezak materiallari, Toshkent viloyatida farmatsevtika, Toshkent shahrida elektronika va mebel bo‘yicha “sanoat klasterlari”ni tashkil etish uchun tadbirkorlik muhiti shakllangan. Lekin, shu bilan birga, raqobatdosh mahsulot chiqarish uchun klasterda ilm, innovatsiya, loyiha, moliya, injiniring va investitsiya tashkilotlari bo‘lishi kerak.
Bosh vazir o‘rinbosariga ushbu tizimni yo‘lga qo‘yish, har bir hududda “sanoat klasterlari”ni tashkil etish vazifasi yuklatildi.
Pandemiya oqibatida 11 mingta sanoat korxonasining daromadi tiklangani yo‘q. Ularning asosiy qismi to‘qimachilik, oziq-ovqat, mebelsozlik, metall buyumlar, qurilish materiallari korxonalaridir.
Shu bois, to‘liq quvvatda ishlamayotgan korxonalarni jonlantirish, ularga borib, xomashyosi, aylanma mablag‘i, mahsulot bozori bilan bog‘liq masalalarga ko‘maklashish bo‘yicha topshiriqlar berildi. Hokimlar sanoat bilan shaxsan shug‘ullanishi kerakligi ta’kidlandi.
Iqtisodiyot tarmoqlarini elektr energiyasi va tabiiy gaz bilan barqaror ta’minlash, barcha loyihalarni o‘z vaqtida ishga tushirish bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi.
Sanoat kooperatsiyasi va mahalliylashtirish masalalari atroflicha muhokama etildi. Rejadagi 133 ta loyiha ishga tushmagani, yana 261 tasi to‘liq quvvatga yetmagani, oqibatda 1,1 trillion so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilmay qolgani ko‘rsatib o‘tildi. Bu boradagi kamchiliklar viloyatlar kesimida tahlil qilinib, ularni hal etish choralari belgilandi.
Pandemiya davrida mahsulotni namoyish qilish imkoniyati cheklangani bois Elektron kooperatsiya portalidan keng foydalanish muhimligi ta’kidlandi.
Mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan barcha tovarlarni ushbu kooperatsiya portaliga joylashtirish, uning maqomi va savdo hajmlarini keskin ko‘tarish bo‘yicha topshiriq berildi