Яссавий ҳикматлари ҳақида

Нафс йўлиға кирган киши расво бўлур,
Йўлдан озиб, тойиб, тўзиб гумроҳ бўлур.
Ётса, қўпса шайтон билан ҳамроҳ бўлур,
Нафсни тепкил, нафсни тепкил, эй бадкирдор.
Аҳмад Яссавий шеъриятининг кенг тарқалиши ва халқ орасида севиб ўқилишининг
асосий сабабларидан бири унинг халқ оғзаки ижодига ниҳоятда яқинлигидадир.
Ҳикматлар, асосан, тўртлик ва мураббаъ шаклида битилган.
Роҳат ташлаб, жон меҳнатим хушлағанлар,
Саҳарларда жонин қийнаб ишлағанлар,
Ҳо-ю ҳавас, моумонни ташлағанлар
Чин ошиқдир, ҳаргиз они ёлғони йўқ.
Аҳмад Яссавий ҳикматларининг тасаввуф фалсафасига тегишли жиҳатлари устида
мулоҳаза юритганда, ошиқнинг шариат, тариқат, маърифат босқичларидан ўтиб
ҳақиқат мартабасига етишини эслаш ўринли бўлади. Шоир бу босқичларда ислом дини
ҳукмларини ўзида мужассам этган шариатни яхши билиш зарурлигини ўқтиради.
Шунинг учун ҳам “Шариатсиз тариқатга кириб бўлмас”, “Тариқатга шариатсиз
кирганларни, Шайтон келиб имонини олур эрмиш” ёки “Сўфинақш бўлдинг валек
ҳаргиз мусулмон бўлмадинг” каби мисраларни ёзади. Инсоннинг сўзи амалига, ташқи
кўриниши ички оламига мос келиши лозим. Ташқаридан қараганда одам тақводор
сўфига ўхшаш – сўфинақш бўлиши, лекин у амалсиз бўлиши мумкин, бундайларга
Яссавий танбеҳ бериб “ҳаргиз мусулмон” бўлмадинг дейди.

---

Яссавий ҳикматлари ҳақида
[ SAVIYA.UZ ]
. Барча ҳуқуқлар ҳимояланган. Сайтдан маълумот олинганда ёки бошқа сайтларга жойлаштирилганда
сайт номи ҳаволаси билан кўрсатилиши шарт!
| 4
Аҳмад Яссавий тасаввуфга инсон маънавиятини юксалтирувчи муҳим омил сифатида
қарайди. Тасаввуф негизида руҳий тарбия туради. Руҳий тарбия башариятнинг тўғри
йўлдан юришига ёрдам беради. Тўғри йўл эса ҳақиқатни англашга олиб келиши лозим.
Ҳақиқатни англаш ўзликни англашдир. Бунга эришиш учун одам шариат ҳукмларини
тўла бажариши ва қалбида Яратгувчига муҳаббат бўлиши керак.
Аҳмад Яссавий шеъриятидаги образлар тизими ҳам тасаввуф таълимоти ҳамда халқ
оғзаки ижод анъаналари билан чамбарчас боғланиб кетган. Пир, дарвиш, ошиқ, обид,
оқил, зоҳид, ишқ, толиб, уммат, расул, шайтон, иймон каби образлар бевосита шарқ
диний-исломий фалсафаси, йўл, работ, карвон, ўқ кабилар эса оғзаки ижод
анъаналари билан алоқадордир.
Зоҳид бўлма, обид бўлма, ошиқ бўлғил,
Меҳнат тортиб ишқ йўлида содиқ бўлғил,
Нафсни тепиб, даргоҳига лойиқ бўлғил,
Ишқсизларни имони йўқ ҳам жони йўқ.
Аҳмад Яссавий бундай шеърларида сўзлар такрори оҳангдошликни ниҳоятда
кучайтиради ва ўқувчига эстетик завқ беради. Адиб ҳикматларининг бармоқ вазнида
ёзилгани ҳам уларни оғзаки ижодга яқинлаштиради.
“Адабиёт” (Боқижон Тўхлиев, Баҳодир Каримов, Комила Усмонова. Ўрта таълим
муассасаларининг 10-синфи ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасаларининг
ўқувчилари учун дарслик-мажмуа. “Ўзбекистон миллий энсиклопедияси” давлат илмий
нашриёти, Тошкент–2017) дарслигидан.