Yashil iqtisodiyot

табиий капитални асраб қолиш;
аҳолининг турмуш сифатини яхшилаш;
“яшил ўсиш” таклиф этаётган иқтисодий имкониятлами рағбатлантириш борасида сиёсат олиб бориш.
“Европа 2020” дастури (2015 й.), “Европа яшил битими” дастури (2019 й.)
Паст углеродли иқтисодиётга ўтишни таъминлаш, ресурслар истеъмолини қисқартириш билан бир вақтда иқтисодий ўсиш, рақобатбардошликни ошириш, иқлим ўзгаришига қарши курашиш ва ресурслардан фойдаланишнинг атроф муҳитга салбий таъсирини чеклаш.
Буюк Британия
Саноатни ривожлантириш (Индустриал Стратегия - 2017 й.), Соф ўсиш стратегияси Иқтисодиётнинг барча секторларида иссиқхона газлари миқдорини пасайтириш. Паст углеродли инновацияларни қўллаб-қувватлаш.
 
Франция
“Яшил ўсишга энергетик ўтиш тўғрисидаги (2015 й.) ва “Био хилма-хиллик, табиат ва ландшафтни тиклаш тўғрисида"ги қонунлар (2016 й.); “Паст углеродли” ва “2015-2020 йилларда барқарор ривожланишга экологик ўтиш” миллий стратегиялари (2015 й.). Нефтга асосланган энергетика моделидан кейинги ривожланишга асос солиш. Энергия таъминоти, нархлар ўзгариши, ресурсланинг тугаб бориши ва атроф муҳит муҳофазаси билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш.
Япония
“Энергетика стратегияси”. Иссиқхона газлари миқдорини 2030 йилгача 26%, 2050 йилгача 80%га қисқартириш, тикланадиган энергия манбалари улушини 22-24%га ошириш.
Корея Республикаси
“Яшил ўсиш миллий стратегияси ва беш йиллик режа” (2009-2013 йй.); Кореяда 2040 йилгача водород иқтисодиётини ривожлантириш бўйича “Йўл харитаси”. Барқарор ўсишни таъминлашга кўмаклашиш, атроф муҳит учун қулай муҳит яратиш; аҳоли турмуш сифатини ошириш; халқаро даражада иқлим ўзгаришларига қарши курашишга ҳисса қўшиш.
 
Германия, Норвегия, Дания ва Корея Республикасида “яшил иқтисодиёт” модели иқтисодий ривожланишда етакчи мавқейга эга. Аммо аксарият мамлакатларда ҳукумат “катта бизнес” босими остида “яшил иқтисодиёт” моделининг чекланган дастакларидан фойдаланишга мажбур бўлмоқда. Ушбу мамлакатларда “яшил иқтисодиёт” моделига ўтиш жараёнининг секинлашишини иқтисодий ўсиш суръатларининг пасайиб кетиши билан изоҳланади.
АҚШда “яшил иқтисодиётга ўтиш борасида бирон-бир махсус дастур мавжуд эмас. Мамлакатда “яшил иқтисодиёт” соҳасининг ривожланишини ўрганишда дуч келиш рнумкин бўлган илк муаммо ушбу соҳага оид маълумотлами олишда мураккаб иклиминг мавжудлиги ҳисобланади. Чунки, АҚШ Конгресси томонидан 2013 йилда бюджет харажатларини қисқартириш чоралари доирасида “яшил” товарлар ва хизматлар соҳасида маълумотларни йиғиш дастурларини молиялаштиришни бекор қилинганииги билан боғлиқ.
Шу вақтдан бошлаб тадқиқотчилар “яшил иқтисодиёт” соҳасига оид эски маъҳимотлар асосида соҳанинг ривожианиш тенденцияларини прогнозлаштириш ёки “яшил” саноат кўрсаткичларини баҳолашнингянги усулларини ишлаб чиқишга ҳаракат қилишмоқда. Бошқа гуруҳ тадқиқотчилар эса АҚШ Энергетика вазирлиги ёки айрим штатлар томонидан тақдим этиладиган соф энергетика соҳасида яратилайcтган иш ўринлари тўғрисидаги маълумотларга асосланишмоқда. Ушбу маълумотлар АҚШдаги “яшил иқтисодиёт” ҳолати тўғрисида тўлиқ тасаввур уйғота олмайди.
Лондон университет коллежи (Университй Коллеге Лондон. УCЛ) тадқиқотчилари фикрича. агар АҚШ иқтисодий ўсиш суръатларини оширмоқчи бўлса, атроф муҳит муҳофазаси ва иқлим ўзгаришларига қарши курашиш харажатларини икки баравар кўпайтириши зарур. Бу харажатлар янги иш ўринлари ва даромадлами оширишга кўмаклашади. Муаллифлар юзлаб реал бизнес вакилларининг статистик кўрсаткичларига асосланган ҳолда АҚШда 9,5 млн. киши ёки иқтисодий фаол аҳолининг 4,0%и “яшил иқтисодиёт” тармоқларида банд эканлиги, ҳар йили 1,3 трлн. доллар ёки мамлакат ялпи ички маҳсулотининг 7,0% и миқдорида даромадга эга бўлишмоқда, деган хулосага келганлар.
АҚШда “яшил иқтисодиётга ўтиш соҳасида улкан режалар амалга оширилиши белгиланган. Жумладан, 2035 йилга қадар мамлакатда ишлаб чиқарилаётган электроэнергиянинг 80%и “соф энергия” манбалари ҳисобидан шаклланиши зарур. “Соф энергия” манбалари дейилганда ядро материаллар, “соф кўмир ва табиий газ, шамол ва қуёшдан фойдаланиш назарда тутилади.
ИҲТТ мамлакатларида бирламчи энергия истеъмоли таркибида жиддий ўзгаришлар содир бўлди. Жутнладан, 2009-2019 йилларда бирламчи энергия истеъмоли таркибида кўмир ва атом энергияси улуши тегишлича 19,5%дан 13,8%га ва 9,5%дан 7,6%га қисқариб, тикланадиган энергия манбалари улуши 2,0%дан 7,2%гача ошди (8.1.2-расм). Бу даврда ИҲТТ мамлакатларида муқобил энергия манбалари ҳисобидан ишлаб чиқарилган электроэнергия миқдори 3,3 мартага ошиб, 1616,8 ТВт-соатга тенглашди. Хусусан. 2019 йилда электроэнергия ишлаб чиқариш таркибида жами тикланадиган энергия манбалари улуши 14,6%ни ташкил булди.
АҚШда энергия турлари уч гуруҳга ажратилади: анъанавий, тикланадиган ва яшил. Анъанавий ёқилғи турларига кўмир, атом, нефл, табиий газ, тикланадиган энергия манбаларига йирик гидростанциялар ва қаттиқ маиший чиқиндилар, яшил энергия манбаларига эса шамол, қуёш, биомасса, геотермал, биогаз ҳамда кичик гидростанциялар киради.
АҚШда “яшил энергетика” барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш, соҳада технологик етакчиликни белгилаш омили сифтида қаралади. АҚШда “яшил энергетика”ни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш сиёсати 1970- йиллардаги нефть инқирози давридаёқ бошланган. Мамлакатда энергия манбаларини диверсификациялашни рағбатлантириш масаласи илк бор 1975 қабул қилинган “Энергетика сиёсати ва энергия таъминоти тўғрисида”ги қонунда (Унитед Статес. Энергй Полиcй анд Cонсерватион Аcт, 1975) ўз ифодасини топди. Қонунга мувофиқ 1978 йилдан давлат ташкилотларига муқобил энергияни харид қилишлари мажбурияти юкланди.
Муқобил энергия манбаларини ўзлаштиришга сарфланаётган инвестицияиар учун 10% солиқ имтиёзи жорий этилди. Ушбу имтиёз 1984 йилгача амал қилиши зарур эди, аммо бу муддат бир неча марта узайтирилган. АҚШда муқобил энергетика соҳасини ривожлантиришдаги кейинги қадам тикланадиган ёқилғи манбаиарини ўзлаштиришни қўллаб-қувватлаш мақсадида ҳар 1 КВт-соат учун 1,5 цент миқдорида солиқ имтиёзини бериш дастури ҳисобланади. 1992 йилда қабул қилинган Енергетика сиёсати тўғрисида”ги қонун (Унитед Статес, Энергй Полиcй Аcт) устун даражада муқобил энергетика технологияларини тижоратлаштиришга ва бозорларга кириб боришдаги тўсиқларни қисқартиришга йўнаитирилган эди.
Мазкур қонун муддати бир неча бор узайтирилиб, 2012 йилда муқобил энергетика соҳасини қўллаб-қувватлаш бўйича солиқ имтиёзлари кўпайгандан кейин ўз кучини йўқотди. 2005 йилда эса ҳукумат томонидан муқобил энергияни истеъмол қилиш минимуми тўғрисидаги қонун қабул қилинди. Ҳозирги вақтда АҚШ федерал ҳукумати электроэнергиянинг 7,5%ини шамол энергиясидан оиади.
2013 йилда АҚШда иқлимни сақлаб қолиш бўйича ҳаракатлар режаси (УС Cлимате Аcтион План) ишлаб чиқилди. Ушбу режага мувофиқ 2020 йилга қадар муқобил энергетикани ривожлантириш ва CО2 миқдорини қисқартириш мақсадлари белгилаб олинди. Д.Трамп президентлиги даврида АҚШда “Барқарор ривожланиш мақсадлари -2030” ва Париж келишуви талабларини қабул қилганлик тенденцияси кучайиб бормоқда

• 2009-2019 йилларда АҚШда бирламчи энергия истеъмоли таркибида жиддий силжишлар юз берди. Жумладан, жами энергия истеъмоли таркибида кўмир энергияси 22,5 %дан 12,0 %га қисқариб, тикланадиган энергия истеъмоли л,5%дан 6,2%га қадар ошди (8.2.2-расм). 2019 йилда АҚШда электроэнергия ишлаб чиқаришда тикланадиган энергия манбалари улуши

2 %ни, шамол энергияси - 16,9%, қуёш энергияси улуши эса 2,5%ни ташкии этди

Jahonda “yashil iqtisodiy of’ga o‘tishni baholashning muhim ko‘rsatkichi issiqxona gazlari emissiyasi miqdorini Parij bitimida qabul qilingan maqsadli, ya’ni 1990 yil ko’rsatkichiga tenglashtirish hisoblanadi. BP ma'lumotlari 1990-2019 yillarda atmosferaga chiqarilayotgan CO2 miqdori jahon bo‘yicha 1,6 martaga oshgani holda, IHTTga a’zo mamlakatlarda 103,3%ga, IHTTga a’zo bo‘lmagan mamlakatlarda esa 2,3 martaga o‘sganligini ko’rsatmoqda. Sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlarda CO? miqdori 11,7 mlrd. tonnadan 12,4 mlrd. tonnaga qadar oshgan bo‘lsa-da, ularning jahondagi ulushi 54,6%dan 35,2 %ga qadar qisqargan (8.1.1-rasm). Bu holatni rivojlanayotgan mamlakatlar guruhining ayrim mamlakatlari (Xitoy, Hindiston)da sanoatlashish jarayonlarining jadal sur’atlarda amalga oshirilayotganligi hamda ba'zi rivojlangan mamlakatlar (AQSh, Yaponiyajda “yashil iqtisodiyot” tamoyillarini hayotga tatbiq etishda maqsadli dasturlarning mavjud emasligi bilan izohlash mumkin.

	1990 y.		2019y.		1990 y. /2009 У-, foiz hisobida
	Mln. tonna	J amiga nisbatan ulushi, foiz hisobida	Mln. tonna	Jamiga nisbatan ulushi, foiz hisobida
Jahon	21331,5	100,0	34169,0	100,0	160,2
IHTT	11653,4	54,6	12012,0	35,2	103,3
AQSh	4969,6	23,3	4964,7	14,5	100,3
Yel	4419,8	20,7	3330,4	9,7	-24,6
Yaponiya	1090,0	5,1	1123,1	3,3	103,0
Gennaniya	1003,8	4,7	683.8	2,0	-31,9
Koreya Respublikasi	235,4	1,1	638,6	1,9	271,3
Buyuk Britaniya	595,2	2,8	387,1	1,1	-35,0
Italiya	396,8	1,9	325,4	1,0	-18,0
Fransiya	367,2	1,7	299,2	0,9	-18,5
Ispaniya	214,6	1,0	278,5	0,8	-29,8

	1990 y.		2019y.		1990 y. /2009 У-, foiz hisobida
	Mln. tonna	J amiga nisbatan ulushi, foiz hisobida	Mln. tonna	Jamiga nisbatan ulushi, foiz hisobida
Jahon	21331,5	100,0	34169,0	100,0	160,2
IHTT	11653,4	54,6	12012,0	35,2	103,3
AQSh	4969,6	23,3	4964,7	14,5	100,3
Yel	4419,8	20,7	3330,4	9,7	-24,6
Yaponiya	1090,0	5,1	1123,1	3,3	103,0
Gennaniya	1003,8	4,7	683.8	2,0	-31,9
Koreya Respublikasi	235,4	1,1	638,6	1,9	271,3
Buyuk Britaniya	595,2	2,8	387,1	1,1	-35,0
Italiya	396,8	1,9	325,4	1,0	-18,0
Fransiya	367,2	1,7	299,2	0,9	-18,5
Ispaniya	214,6	1,0	278,5	0,8	-29,8