И к к и н ч и ф а н
195
Кейинидан енгиллик келмайдиган терлаш з^ам яхши белгн эмас-
дир. Касал киши терлаганидан кейин куп азият чекса, гарчи тер ба-
даннинг ^амма еридан чикцан булса ^ам бу ёмонлик белгисидир.
Касалликнинг бошланишидаё^ тезда тер чи^иши ёмон булиб, бу
модданинг куплигига далолат цилади. Аммо бунга сабаб ёмгир куп-
лиги туфайли х;авонинг рутубатлилиги булса, бу .^ам ёмон, лекин
ёмонлиги тез чицадиган тердан камро^дир.
Купинча касаллик тер билан бошланади, кетидан иситма чикади
ва бу иситма узоц^а чузилади.
[97]
Тер туфайли эт увушиб ^урпайиш пайдо булса, бу яхши бул-
май ёмондир, чунки эт увушиб ^урпайиш азият берувчи ёмон хилт-
нинг баданга ёйилганидан дарак беради. Бу эса тернинг баданни тоза
килмаганлигига, балки тер билан тарцалган рутубатлар аралашиб ут-
кирлиги синдирилган ёмон хилтларнинг тарцалаётганига ^амда мод
данинг бу хилда тер орцали бушалиш билан тарцалмайдигаи даража-
да куплигига далолат ^илади.
Кувват ва томир уриши заифлашиб пешонадан оз тер чи
1
\са, бу
ёмон белги булади; агар томир уриши жуда пасайиб кетса — улим бел
гисидир.
Тула буэфошш ифодалайдиган яхши тер бузфонга хос куида чи-
^адиган тердир; у бутун баданга умумий ва мул булади, шуниигдек,
касал узинн енгил сезади. Бутун баданга умумий булмаса з^ам кети
дан енгиллик етишадиган тер ^ам шунга яцин туради.
Кисцаси, тернинг иссицлик-совуцлик кайфиятини, ранги, з^иди, ма-
заси, куп ва озлик мик;дорини, чицаётган ва^тини, яъни касалликнинг
бошланишида ёки [кучайиб] низ^оятига етганида ёки пасайганида чик;а-
ётганлигини ва бунга биргалашган иситманинг кучли ва кучсизлигини
з^амда тердан кейин келадиган енгиллик ва огирликни кузатпб тур.
Билгинки, касалликдан янги турган киши модданинг цолдтсларк
сабабли куп терлайди; унинг томиридан озгина ^он олинса, зарар ь^ил-
майди.
Олтмиш саккизинчи фасл. Томир уришидан олинадиган белгилар
Болга ургансимон, «чумолисимон», кучли «аррасимон» ёки «тул-
^инсимон» томир уришлари ёмондир; кучсиз булиш билан бирга «ки-
йиксимон» томир уриши
1
з^ам ёмон. Томир уришда цаттиц узилиш ва
кучсиз з^аракатлар булиб, нотекис булса, кейин кучлиро^ бир томир
уриши уни цопласа, бироц у узлуксиз цопламасдан балки бир вацтдан
маълум бир вацтгача давом этса, бу жуда ёмон. Айтишларича, [томир
уришида умуман] кучсизлик булиши билан бирга чап томон
томир
уриши тез, унг томон томир уриши секин урса, бу з^ам ёмон далилдир.
Куп кишиларнинг табиий томир уриши, улар касал булмасалар)
з^ам, ёмон нотекис булади. Буни з^ам билиб цуйиш керак.
www.ziyouz.com kutubxonasi
196
Т и б % о н у н л а р и . Т у р т и н ч и к и т о б
Олтмиш туц^изинчи фасл. Бурун цонаш ^ацидаги ^укмлар
Сарсом, жигарнинг
иссрщ
шишлари ва цовурра торайлари тагида-
ги псси^ шишларнинг тула буэдони бурун цонаш билан булади. Бирин-
287 чпспникида буруннипг ^айси тешигидам булмасин, бурун цонайди, ||
аммо бошцаларда эса бурун тешигииинг уша шишга ёндош томони
конайди. Куйдирувчи иситмалар ^ам шундай, улар биринчи хил [касал-
ликлар] жумласидандир.
Упка яллигланишига келсак, унинг бу йусундаги буэдюни [бу
рун ^онаш билан] булмайди, зотилжам [бу^ронида] эса а^вол уртача
1
булади. Кунора тутадиган иситма бузфони баъзан бурун цонаш билан
булади.
Бурун конашнинг фойдалиси куп ^олларда [касаллик бошланиши-
дап кейинги] то^ кунларда пайдо булади, туртинчи кунда юз беради-
ганининг фойдалиси кам учрайди; учинчи, бешинчи, еттинчи ва ту^ки-
зипчп кунлардаги [бурун к;онаш] фойдали булади.
Бурун конашидан яхшилик умид ^илинса-ю, у кучсизро^ цонаса,
Букротнпнг таълимотича касалнинг бошига иссик; сув к;уйиб ва ком
пресс килиб, буруннннг [купроц] ^онашига ёрдам берилади; агар бурун
копашиинпг хаддан тпшцари булишидан ^ур^илса, совук; сув ^уйиб
ва бурун копаётган томондаги цовурра торайлари устига к;ортиц цуйиб
[^онни]тухтатилади.
[Баданнинг] касалланган томонидаги бурун [тешигидан] кон кели-
ши бурун ^онаш бухронининг яхшироридир; к;арши томондан келади-
гани унча яхши эмас.
Шишларнинг буру;; конаш бу^ронига муносиброги киндик тепа-
сидагиси ва балгамдан булган шишдир. Агар шиш тошдек цота бош-
лаган ва узок; давом этган булса, унинг йиринг бойлаб тешилиб оци-
шини кут; унда бурун кона:;: па шунга ухшаш бу^рон булмайди.
Упка яллирлаши ва >.:няда юз берган совук; шишда бурун конаш
бухронини кутма.
Етмишинчи фасл. Бурун конашидан олинадиган далиллар
Буруннинг оз цонаши ёмоп.
ё у о н
бурун конашнда купинча, бурун-
дап кора цон келади. Бурундап яркираган ^изил к>он оцса, бу камдан-
кам ёмон булади.
Туртинчи кунда буладиган бурун конаш буедоннинг кийинчплик
билан утишига далолат беради.
Етмиш биринчи фасл. Аксиришдан олинадиган далиллар
Аксириш касаллик [кучайиб] нн.хоятнга етганда юз берса, бу ях
ши, аммо касалликнинг бошланишндагиси ту.чов ёкн ачнштпрувчи
хилт [йирилганлигининг] белгиларида;
1
дир.
www.ziyouz.com kutubxonasi
И к к и н ч и ф а н
197
Етмиш иккинчи фасл. Ахлатга цараб з^укм чицариш
Лхлат хацида Биринчи китобда умумий тарзда ва цис^ача гапир-
лпк. Энди бу туррида уткир касалликлардаги суз тацозосига караб
купро^ гапиришимиз керак.
Билгинки, куп терлайдиган кишида ич кетиш билан утадигап ту-
ла бугром булмайди.
[98] Егмиш учинчи фасл. Ахлатга цараб билинадиган белгилар
Ичдан турли рангдаги парсаларнинг ахлат билан чициши факат-
гима иккп ва^тда: бири — ич кетиши, бугром ич кетишм булиб, модда
етилгандан кейин, бузфонга хос кунда булса ва бузфоннинг яхши бел-
гилари юз берса, иккинчиси — ич кетиш хилма-хил ^увватли сурги
дори ичгандан кейин пайдо булса яхшидир. Ана шу икки з^олатдаги
[ич кетиш] баданминг кутилгандек тозаланганлигига далолат цилади.
булардан бош^а [доллар] эса [ич] куйиб эриётганига ва бузук, хилт-
ларнннг куплигига далолат к;илади. Х,иди сасси^ булиб, болалар ва
з^али овк;атга кирмаган чацалоцлар ахлатига ухшаш ахлаг ёмондпр.
Касалликнинг бошланишидаёц ут аралаш ахлат келиши утнниг
купайганига далолат ^илади, бу ёмон, охирида ва пасайганида келп-
ш и — баданминг тозалангаиидаи дарак беради ва бу яхши белгндир.
У т
1
аралаш ахлат куп чицса-ю, касаллик енгиллашмаса, бу ёмон белги
^исобланади.
Ёмон белгилардан кейин куп ич кетиб, кейинидан енгиллик етиш-
май ^увват тушса, гарчи иситмани кетказса зсам. бу улимга далолат
килади.
ё р л и
нарса ейилмаган булишига царамай, устида ёр курнниб
турган ахлат асосий аъзоларнинг эриётганлигига далолат ^илади. Бу
ёмон далил булса-да, аммо з^алокатли эмас, баъзан бу ёглилик эт са-
бабли булади. Агар ахлат устида йирингга ухшаш нарса пайдо булиб,
туц сарнц рангли ва сасси^лиги кучли булса, бундай ахлат уткир исит-
маларда учрайди, бу з^алокатдан дарак беради.
Атрофида суюц нарса тухтаб турадиган ахлат жигардан йпрпнг
келаётганлигига далил булиб, бу нарса ачиштиради ва ахлатни тез
чи^аради. Баъзам шу [йирингнинг] ёлгиз узи чицади; бу ёмон белги
^исобланади.
>£амма касалликларда ахлатда Миср бо^иласи пустларига ухшаш
нарса куринса, бу улимдаи дарак берувчи
1
белгидир.
Етмиш туртинчи фасл. Цусиш з^ацида ^укмлар
Куснш з^а^ида з^ам Биринчи китобда гапириб утдик. Бу ерда уша
гаплардан ва бошща [маълумотлардан] мана шу мавзуга муносиблари-
ни келтиришимиз керак. Энди айтамизки, «¡усишнинг фойдалирори цуси-
www.ziyouz.com kutubxonasi
198
Т и б ц о н у н л а р и. Т у р т и н ч и к и т о б
лаётган балгам ва утнинг кучли аралашгани ва унчалик цуюц булма-
ганидир. Кусукда [хилт] цанчалик холис булса, бу — шунчалик ёмон-
дир; холис ут з^ароратнинг кучли эканига ва холис балгам совуц [ми-
зож]нинг кучайганига далолат ^илади.
Do'stlaringiz bilan baham: |