Yarim o’tkazgichli asboblar

Zaryad tashuvchilar ҳarakatchanligi. Zaryad tashuvchilarning ҳarakatchanligi - bu elektrmaydon kuchlanganligi =1 V/sm bo’lgandagi yarim o’tkazgichdagi zaryad tashuvchilarning o’rtacha yo’naltirilgan tezligi. Elektronlar ҳrakatchanligi doim kovaklar ҳarakatchaligi dan yuqori bo’ladi. Bundan tashqari zaryadlar ҳarakatchanligi yarim o’tkazgich turiga ҳam boғliq bo’ladi. SHunday qilib, kremniydagi elektronlar ҳarakatchanligi =1500 sm²/(Vs), germaniyda = sm²/(Vs), galliy arsenidida = sm²/(Vs).
Agar yarim o’tkazgichda elektrmaydoni ҳosil qilinsa, u ҳolda erkin zaryad tashuvchilar siljishi yuzaga keladi. Bunday siljish dreyf ҳarakati deb ataladi. Dreyf tezligi elektrmaydon kuchlanganligi ga proportsional bo’ladi
(1.2)

Elektron va kovaklar dreyf tokining natijaviy zichligi

(1.3)


Diffuziya koeffitsienti. YArim o’tkazgichda elektr toki ҳosil bo’lishiga faqat elektrmaydoni emas, balki ҳarakatchan zaryad tashuvchilar gradienti ҳam sabab bo’ladi. YArim o’tkazgich ҳajmida teng taqsimlanmagan erkin zaryad tashuvchilar ҳarakatining yo’nalishi diffuziya ҳarakati deb ataladi. Elektron va kovak diffuziya toklarining zichligi quyidagiga teng


(1.4)

bu erda q – elektron (kovak) zaryadi, D_n i D_p –mos ravishda elektron va kovak diffuziya koeffitsientlari, dn/dx i dp/dx –mos ravishda elektron va kovak kontsentratsiya grandientlari.

Dreyf va diffuziya ҳarakati parametrlari o’zaro Eynshteyn nisbati bilan boғlangan



(1.5)
(1.4) ifodadagi proportsionallik koeffitsientlari potentsial o’lcham birligiga teng (volt) va issiqlik potentsiali deb ataladi Xona temperaturasida (T=300 K) = 0,026 V = 26mV.