Yaqin Sharq, Isroil chegaralari

Turkiya

Turkiya Suriyadagi jangovar harakatlarga faol tarzda aralashadi. U Asadga qarshi bo‘lgan sunniy muxolifatni qo‘llab-quvvatlaydi. Sunniy Turkiyaning maqsadi — Rojavadagi kurd davlatini kuchsizlantirish va unga qarshi kurash.

Kurdlar Turkiya aholisining uchdan yoki to‘rtdan bir qismini tashkil qiladi (20-25 mln) va ushbu mamlakatda milliy muxtoriyat yaratishga intiladi. Turkiyada ularning haq-huquqlari poymol etiladi: mahalliy muxtoriyat yo‘q, kurd tilida davlat maktablari yo‘q. Kurdlarga mansub shahar hokimlari, saylangan bo‘lishiga qaramay, mansabdan chetlashtiriladi, hibsga olinadi, ularning o‘rniga Erdo‘g‘an hukumati bilan bog‘liq amaldorlar tayinlanadi.

Etno-madaniy va siyosiy jihatdan Turkiya kurdlari Iroq emas, Suriya kurdlariga yaqin turadi. Rojavani nazorat qilib turgan “Kurdiston ishchi partiyasi” bir paytning o‘zida Turkiyada Erdo‘g‘an hokimiyatiga qarshi harbiy harakatlar olib boradi. Bir so‘z bilan aytganda, Turkiyada hukumat va “Kurdiston ishchi partiyasi” partizanlari o‘rtasida og‘ir fuqarolik urushi davom etmoqda. Shu bois Erdo‘g‘an hukumati Suriya shimolida, o‘z chegarasi yaqinida amalda “Kurdiston ishchi partiyasi”ning davlati tuzilganidan xavotirda. U mazkur kuchni tiyib turishga urinadi, ba’zan hujum qiladi. Yaqinda Turkiya Suriya shimoliga o‘z qo‘shinlarini olib kirib, u yerning kattagina qismini zabt etdi va kurdlarni siqib chiqardi. “Frot qalqoni” nomini olgan ushbu operatsiya ikki sababga ko‘ra o‘tkazildi.

Birinchidan, Erdo‘g‘an kurdlarni kuchsizlantirib, Suriya shimolidagi anklavlarning o‘z chegarasidagi “Kurdiston ishchi partiyasi” uzluksiz qal’asiga aylanishiga yo‘l qo‘ymaslikka urinmoqda. Ikkinchidan, Turkiya shimolda Suriya sunniy muxolifatining kuchayishiga ko‘maklashmoqda, buning natijasi o‘laroq muxolifat isyonchilar va Asad o‘rtasidagi jangning asosiy markazi — Alepga hujum qiladigan darajada kuchayishini kutmoqda. Suriya shimolidagi eng yirik sanoat va transport bog‘lamasi bo‘lmish Alep uchun jang Suriyadagi fuqarolik urushining taqdirini hal qilishi mumkin.