Yaponiyaning moliya tizimi.
Reja:
1.
Yaponiya moliya tizimi va uning iktisodiy mazmuni.
2.
Yaponiyaning davlat budjeti daromadlari va xarajatlari
tizimi.
3.
Yaponiyaning maxsus fondlari.
4.
Yaponiya moliya tizimi va uning iktisodiy mazmuni.
Yaponiya
konstitutsion
monarxiya
davlati
bulib,uni
imperator
boshkaradi.Yaponlar uz yurtlarini "Nixon" ,ya’ni " kuyosh yurti" deb ataydilar
.Yaponiya xududi maydoni 372,2 ming kv.km bulib,bu kursatkich Uzbekistonda
474,4 ming kv.km.dir.Axoli soni 123 million bulib, Uzbekiston bilan takkoslasak
24,5 millionni tashkil etadi.
Yaponiyaning yalpi ichki maxsuloti 1990 yilda 2990 mlrd. amerik dollarini
tashkil etib,sanoat ishlab chikarish xajmi buyicha fakat AKShdan ortda koldi.
Yaponiya kurilishiningbeton va oyna bilan boglik kismini rivojlantirdi.Eksportni
xam kuchaytirdi. Chet elga kuplab ilgor tajriba urganuvchi
guruxlar junatildi va
xorijda kuplab ilmiy tatkikot markazlarini ochdi.
Yaponiyadagi iktisodiy mujizaning bosh omili uning xalki bulib
,mexnatsevarlik,kat’iyat,ishbilarmonlik,intizom tufayli shuyutuklarga erishildi.
Yana bir muxim omil bu xarbiy xarajatlarning kamligidir. Bu yalpi ichki
maxsulotning 1% iga tugri keladi.Xozirgi kunda Yaponiyada chet el kapitaliga
keng yul ochilgan . Yaponiyaning chet eldagi investitsiyalari 190 mlrd.dollar bulsa
uzlaridagi chet el kuyilmalari esa 13 mlrd.dollarni tashkil etadi.
Iktisodiyotnig rivojlanishida kora va rangli metallurgiya,neftni
kayta
ishlash,ximiya,kemasozlik,mashinasozlik,elektrotexnika,
sintetikaning
roi
kattadir.Yana
bir
muxim
narsa
shuki
,bu
yerdagi
katta
korxonalar:Toyota,Nissan,Soni,Mitsubisilarga,urta korxonalar ba’zi maxsulatlarni
yetkazib beradi va ularning maxsulotlari jaxon standartlariga tenglasha oladi .
Yaponiyada moliya tizimi kuyidagilardan iborat:1)davlt budjeti tizimi .
2)davlatkrediti va maxalliy xokimiyat organlarining kreditlari , federal va
federalga a’zo kreditlar .3)budjetdan tashkari fondlar . 4)davlatkoorporsiyasi
moliyasidan iboratdir.
Davlat budjet tizimi 2 zvenodan :davlat budjeti va maxalliy budjetdan
iborat.Davlat budjeti orkali yalpi ichki maxsulot taksimlanadi. Yaponiya
moliyasida 2 ta asosiy vazifa :taksimlash va nazorat yetakchi urin tutadi.
Taksimlashda yaratilgan milliy daromadlar soglikni saklash ,maorif,fan va
madaniyat va boshkalarga taksimlanadi. Nazorat esa joriy va keyingi nazoratga
bulinib ,taksimlangan mablaglarni tugri va uz vaktida ishlatilishi nazorat kilinadi.
Moliya yukori organlarga buysunadi.
Yaponiya iktisodiyoti kuchli rivojlanganligi uchun xalkaro iktisodiy
munosabatlarda yetakchi urin tutadi.Jaxonga chet el kapitali kiritish buyicha 2 chi
urinda turadi. Eksport saloxiyati buyicha AKSH va Germaniyadan keyinda
turadi.Yaponiyada YAIMning 10-13% chet elga realizatsiya kilinadi.
Ayrim
soxalar: Soatsozlik ,kassa apparatlari,magnitafon ishlab chikarish deyarli eksport
uchun ishlaydi.Eksport xajmi oxirgi 50 yil ichida 70 barobarga usdi.Aloxida
maxsulot buyicha jaxon eksportining1/8 kismi Yapon kompaniyalariga tugri
keladi .
Import tarkibi xalkaro ixtisoslashgan sanoat, xujalik,mineral maxsulotlardan
tashkil topgan . Yapon eksportining 29 % i importning 22%i
AKSH bozorida
sotiladi.
Yaponiya Osiyo davlatlarining asosiy sherigi bulib,Indoneziyaning 29%
importini va 39% eksportini ,Malayziyaning 26% importi va 26% eksportini
,Singapurning 21% importini va 17% eksportini , Janubiy Koreyaning 26%
importini,Xitoyning 15-16% eksportini va importini tashkil etadi.
Yaponiyaning 1981-95 yillarda savdo oborodi 6
baorbarga usib, uning
koldigi 130 mlrd.dollarni tashkil etdi.
Yaponiya 1980 yillardan beri jaxonda fan texnika olamida xamkorlik kilib
kelmokda .
Xalkaro faoliyatni olib borishda asosiy rolni 9 ta universal savdo
kompaniyalari: Mitsubisi, Mitsui, Itotyu, Maribeni, sumitomo, Nissaivai,
Kanimatsu-gose, Nitimenlar asosiy urin tutadi.Ularning vazifasi eksport va import
operatsiyalarini utkazishdir.
Yaponiyada budjet yili bu tasdiklangan
budjetning amal kilish
davridir.Budjet yili 1 apreldan boshlanib ,keyingi yilning 31 martida tugaydi.
Davlat xarajatlari mamlakat iktisodiyotining usishida asosiy urin tutadi.
Ilmiy tadkikot va tajriba konetruktorlik izlanishlariga ,ijtimoiy va iktisodiy
infrastrukturaga, kishlok xujaligini kullab kuvvatlashga , bandlikni ta’minlashga,
eksportni ragbatlantirishga va boshkalarga davlat
tomonidan kuplab xarajatlar
kilinadi.Sanoatga xam davlatt subsidiyalari ,imtiyozli kreditlar bilan yordam berib
boriladi . Kishlok xujaligiga davlat subsidiyalari 2 xilda: maxsulotlar narxini
ushlab turishga va ishlab chikarish maxsulotlari va kishlok xujalik texnikasi sotib
olishga ajratiladi. Budjetning iktisodiyotga aralashuvi 1990 yillarga kelib 25-30 %
ga yetdi.
