|
Yaponiya iqtisodiyotini qayta qurish jarayonida davlat tomonidan tartibga solish bozor iqtisodiyotini shakllantirish manfaatlaridan juda faol foydalanilgan. 34 turdagi sanoat xom ashyosi va 52 turdagi iste'mol tovarlari, shu jumladan oziq-ovqat mahsulotlarini taqsimlash uchun vaqtincha kartalarni joriy etish uchun favqulodda choralar ko'rildi. Davlat tanlangan soliq va kredit imtiyozlarini tanlab olib borilayotgan tanlangan va ma'lum tarmoqlarda raqobatchilarning tarkibi ustidan tanlangan nazoratni amalga oshirdi.
Yaponiyadan foydalanish Jahon iqtisodiyotining globallashuvi
Zamonaviy rivojlanishning eng muhim xususiyati iqtisodiyotning globallashuvidir va xalqaro hamjamiyat doirasidagi o'zaro bog'liqlikni chuqurlashtirish. Bir nechta bozorlar, aloqaning portlovchi rivojlanishi, axborot, ma'lumotlar tashqi savdo va investitsiyalar ta'siriga ko'proq va yanada yaqinroq dunyoning dunyosiga aylantiradi. Shu bilan birga, ularda ishlaydigan turli aktyorlar o'rtasidagi munosabatlar iqtisodiy, harbiy, xavfsizlik va boshqa ko'plab sohalarda chuqurroq chuqurlashtiriladi.
Globallashuv va o'zaro bog'liqlik, bir tomondan, odamlarning yashash standarti, boshqa tomondan, milliy chegaralarni tanimaydigan raqobatning ko'payishi. Ushbu jarayonni qanday qilib insoniyatning foydasi va farovonligi uchun to'lash kerakligini aniqlash juda muhimdir.
Yaponiya globallashuv jarayonini mohirona ishlatgan. 1985 yildan beri Yenning o'sishi tufayli Yaponiya o'z mahsulotini Osiyo va boshqa davlatlarga tarjima qila boshladi. Shunday qilib, Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanishiga ko'maklashish, Yaponiya o'zining ichki iqtisodiyoti samaradorligini oshirishi mumkin edi. Yaponiya keraksiz ma'muriy standartlar va cheklovlarni rad etadi va turli xil islohotlarni o'tkazadi. Shunday qilib, u "Ajoyib musobaqada" omon qolishga tayyorlanmoqda.
1.
2.
3.
Xitoy, Xitoy Xalq Respublikasi (xitoycha 中華人民共和國 — 中华人民共和国 — Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), XXR — Markaziy va Sharqiy Osiyoda joylashgan davlat. Dunyoda aholisi eng kup va maydoni jihatidan eng yirik davlatlardan biri. Sharqda Tinch okeanning Sariq, Sharkay Xitoy va Janubiy Xitoy dengizlari bilan oʻralgan. Maydoni 9,6 mln. km². Aholisi 1 mlrd. 394mln. kishi (2003). Poytaxti — Pekin shahri Maʼmuriy jihatdan 23 provinsiya (Xitoy Taypeyi ham shu hisobga kiradi), 5 muxtor rayon va markazga boʻysinuvchi 4 shahar (Pekin, Shanxay, Tyendzin, Chunsin)ga boʻlinadi. Xitoy Xalq Respublikasi. Amaldagi konstitutsiyasi 1988-yil 4-dekabrda qabul qilingan; 1988, 1993, 1999-yillarda ayrim tuzatishlar kiritilgan. Konstitutsiyaga koʻra, Xalq vakillari Umumxitoy majlisi (XVUM) davlat hokimiyatining oliy organi. XVUM davlat boshligʻi — XXR raisi (2003-yildan Xu Jintao) va uning oʻrinbosarlarini saylaydi. Krnun chiqaruvchi hokimiyatni XVUM amalga oshiradi. XVUM provinsiya, muxtor rn, markazga boʻysunuvchi shaharlar va qurolli kuchlar tomonidan saylanadigan deputatlardan iborat. XVUMning doimiy ishlovchi organi Doimiy qoʻmitadir. XVUM vakolat muddati 5 yil Ijroiya hokimiyatni Davlat kengashi (hukumat) amalga oshiradi. U XVUM va uning doimiy qoʻmitasi oldida hisob berib turadi. Davlat kengashining vakolat muddati 5 yil.
2000 yil arafasi. Yangi eraga ilk qadamlar qo‘yilayotgan payt. Dunyoda iqtisodiyoti eng baquvvat davlatlarning o‘nligiga yangi o‘yinchi – Xitoy ham qo‘shildi. Hatto shu holat ham buyuk davlatlar tomonidan Chin yurtiga jiddiy qarashga asos bo‘lmadi. Ammo keyingi 10-15 yilda hammasi o‘zgarib ketdi. Xitoy o‘nlik a'zolarini birin-ketin ortda qoldirib, ikkinchi o‘ringa mustahkam o‘rnashib oldi va endi faqat AQShdan ortda qolmoqda. Ko‘pchilik mutaxassislarning fikricha, birinchilik ham ko‘p kuttirmaydi.
Xitoy buyuk tarixga ega. Ehromlari bilan mashhur Misrning gullab yashnagan paytida ham Xitoy bor edi, Rim, turk imperiyalari davrida ham, sovetlar ittifoqi qudratga kirganda ham Xitoy bo‘lgan. Ammo ko‘hna tarix bilan milliarddan ortiq aholini boqib bo‘lmaydi. O‘tgan asrning yarmiga kelib dunyo iqtisodiyoti tiklanayotgan paytda Xitoy avval Yapon imperiyasi zulmidan ezildi, keyin tuzumlar almashib, do‘st ko‘ringan ittifoq bilan yovlashib ko‘rdi. Kommunizm quloch yozishi, siyosatda katta o‘zgarishlarga qaramay iqtisod o‘ta nochor edi. Yangi tuzum «katta sakrash» siyosatini olib borayotgan, osmondagi yulduzlarni ko‘zlayotgan 1959-1961 yillarning o‘zida hosildorlik 30 foizga pasaydi, ochlikdan halok bo‘lganlar soni turli ma'lumotlarga ko‘ra 20-35 million kishidan ortdi.
Shunga qaramay mamlakat boshqaruvida bo‘lgan Mao Tszedunning hokimiyatiga putur yetmadi, aksincha u keyinchalik, hatto hozirgi kunga kelib ham zamonaviy Xitoyning asoschisi, aqlli dohiy sifatida ulug‘lanishda davom etdi. Bugungi kunda Xitoy rahbariyati Maoning siyosatini 70 foiz to‘g‘ri, 30 foiz o‘sha davrdagi vaziyatdan kelib chiqqan xatolar deya hisoblaydi va uning shaxsiyatiga nisbatan qoralashlarning oldini oladi.
Xullas, Xitoy uzoq yillarni faqat ochlikni yengishgagina sarfladi va ulkan aholisiga qaramay hech kim bu davlatni o‘ziga jiddiy raqib sifatida ko‘rmadi. Ammo so‘nggi 40 yilda barchasi o‘zgarib ketdi – umumiqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha Xitoy Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya va ikkinchilikning mutlaq egasi sifatida qaraladigan Yaponiyani ham ortda qoldirib ketdi. Nafaqat davlat boyidi, balki 700 million odam qashshoqlikdan qutqarildi. Xitoy 1990-yillardagi Osiyodagi inqiroz, 2007 yildagi jahon moliyaviy inqirozidan ham aytarli zararlarsiz chiqdi va deyarli 20 yil davomida 7-12 foizlik o‘sishni qayd etib bordi. Hech bir yirik davlat qisqa muddatda bunday ko‘rsatkichlarga erisha olmagan.
Xo‘sh, bu mo‘'jizaning siri nimada?
Do'stlaringiz bilan baham: |
