«yangiyul poligraph service»

107
ERKACHOLNING O‘RIGI
Xudoyberdi To‘xtaboyev
Tug‘ilib o‘sgan qishlog‘imga borib, qarindosh-urug‘lar 
huzurida bir necha kun mehmonda bo‘ldim. Tengqur
-
larim, yoshlar davrasida ishtirok etib, goh qizg‘in suh
-
batlarga qo‘shildim, goh aytilayotgan fikrlarning «maza
-
sini» shimayotgandek jimgina o‘tirdim. Yoshlar orasida 
ko‘proq bo‘ldim desam ham bo‘ladi, ular ning beg‘ubor 
suhbatini yoqtiraman. Bir galgi suhbatda yigitchalardan 
biri: «Amaki, o‘rikdan yeng, og‘zingizda erib ketadi. 
«Qoraqandak» deyishadi bu navni, Erkacholning o‘rigi
-
dan», — deb qoldi. Yuragim xapriqib ketdi.
Shirin-shirin entika boshladim. Suhbatdoshlarim
-
ga qayta-qayta tikilaman, yuz-u ko‘zlarida yeyayotgan 
o‘riklaridan olayotgan huzurdan o‘zga ifodani sezmay
-
man. Erkacholning kimligini ham, u kishi menga bobo 
bo‘lishini ham bilishmaydi, deb o‘ylayman. Axir u zot
-
ning olamdan o‘tganiga necha-necha yillar bo‘ldi-ku...
Otam olamdan o‘tgach, yigirma yoshida beva qol
-
gan onam ikki-uch yildan so‘ng turmushga chiqib, me
-
ning tarbiyam bobomning ixtiyorida qolgan edi... Sutga 
to‘ymagan qo‘zi onasining orqasidan qolmaga nidek, er
-
ta-yu kech bobomning ortidan ergashib yurardim. Hatto 
tunda ham bir o‘rinda yotardik. Yotishim bilan barmoq
-
larim bilan soqollarini tarab, ertak aytib berasiz deya, 
qiyin-qistovga olardim. 
Bir kuni ertalab katta ko‘k eshagimizni yetaklab chi
-
qib:
— Qani, orqamga mingash-chi, — deb qoldilar.
— Qayoqqa boramiz? — deya so‘rayman sevinib.
http://eduportal.uz

---

108
— Qashqar qishloqdan o‘rik ko‘chati olib kelamiz.
— O‘rik ko‘chati o‘zimizda bor-ku?
— U boshqasi, o‘g‘lim.
— Qanaqasi?
— Bas endi, jim ket.
— Yo‘q, oldin qanaqaligini ayting, keyin jim keta
-
man. Bo‘lmasa eshakning junidan tortaman.
— Qo‘y, bolam, junidan torta ko‘rma, yana yiqitsa, 
ishimiz bitmay qoladi... Qashqarda «Qoraqandak» de
-
gan o‘rik bor, faqat o‘sha yer da o‘sadi u. Quruq, suv-
siz yerni xohlaydi, shekilli. Mevasi, hay-hay, biram shi
-
rin bo‘ladiki, tog‘alaringnikiga borganda yegansan-ku.
— Yeganim yo‘q, — deyman.
— Yegansan, cho‘ntagingni to‘ldirib solib berishar
-
di-ku!
— Bobojon, nega «Qoraqandak» deyishadi?
— Quriganda shirasi ko‘p bo‘lgani sabab rangi qo
-
rayib qoladi-da.
Shu yo‘sin Qashqarga borib bir quchoq mayda 
ko‘chat olib qaytdik.
Hali-hali esimda, erta bahor, yerdan nam ketib ul
-
gurmagan, tuproq ham xamirdek ko‘pchib turibdi. Te
-
pa
likning kungay tomonida chuchmomalar yerni yo rib 
chiqa boshlagan, havo ham xiyla ayoz bir palla edi. 
Bobom bir hafta davomida tepalikni gir aylantirib, ora
-
sida besh-olti gaz joy qoldirib, chuqurchalar kovladi
-
lar. Men esa goh o‘tgan yilgi xas-xashaklardan yig‘ib, 
guldiratib olov yoqib yuboraman, goh katta qumg‘onni 
toshdan yasagan o‘chog‘imizga qo‘yib, varaqla tib choy 
qaynataman, goho nima maqsaddaligiga o‘zim ham 
http://eduportal.uz

---

109
tushun magan holda yuqoridan pastga, pastdan yuqori
-
ga halloslab yugurib terga botaman.
— Kel endi, mana bu ko‘chatni ushlab tur, — deydi
-
lar ba’zan bobom. — Angrayma, nihol qiyshayib qolyapti.
— Bobojon, bog‘imizda o‘rik ko‘p-ku, endi qolga
-
nini ekmay qo‘ya qolaylik, qishloqqa qaytgim kelyapti, 
enamni sog‘indim.
— Yo‘q, bo‘talog‘im, hammasini ekib ketganimiz 
yaxshi. Katta bo‘lsa, mevasini odamlar yeb, sen bilan 
meni duo qilishadi.
Shu yo‘sin nihollarni ekib tugatdik. Rahmatli bo
-
bom o‘sha yili ham, keyingi paytlarda ham xurjunning 
ikki ko‘ziga ikki ko‘zani solib, tepalikka suv tashigan
-
lari-tashigan edi. Meni qanchalik suyib erkalasalar, ni
-
hollarni ham to hosilga kirguncha ana shunday erkala
-
ganlari hali-hali esimda.
1. Erkacholning o‘rigi haqida gap ketganida nima uchun 
yozuvchi: «Yuragim xapriqib ketdi. Shirin-shirin entika 
boshladim», deb yozadi?
2. Kattalardan so‘rab, o‘rik navlari va ularning foydali jihat
-
lari haqida daftaringizga yozing.
3. «Yaxshidan bog‘ qoladi» maqolining hikoyaga qan
-
day aloqasi bor? O‘z so‘zlaringiz bilan izohlang. 
http://eduportal.uz

---