«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

B.e.sh. V ásirde
jasaǵan 
Gerodot
“Tariyx” 
dep atalǵan kitap jazǵan. Áyyemgi Gerodotqa 
«Tariyx atası»
degen húrmetli ataq berilgen 
edi.
Áyyemgi grek alımı 
Aristotel
toplanǵan 
bilimlerdi ayrıqsha tarmaqlarǵa ajırattı hám 
olardı óz aldına ilimler sıpatında táriplep berdi. 
Aristoteldi shıǵısta “
Arastu
” dep aytıw keyina-
la ádetke aylanǵan.
Barlıq zamanlarda alımlar ilimiy máseleniń 
sheshimin tapqan grek fizigi hám matematigi 
Arximedtiń
«Evrika!» (Taptım, taptım:) dep 
baqırǵanın tákirarlap júredi.
Arximed shiyshe dúzilisinen paydalanıp 
jaqtılıqtı bir baǵıtqa jámlegen Sirakuza ús-
tine hújim jasap kiyatırǵan rimlilerdiń keme-
lerin jandırıp jibergeni haqqında gúrriń etip 
beredi. Arximed rishag (dastak) nızamın islep 

---

113
8 – Tariyx, 6-sinf.
Arximed hám 
Rimli ásker
Filosof
Aflatun
Arximed tarepi-
nen rimliler 
kemeleriniń 
jandırılıp 
jiberiliwi
Ó
zińizdi sınań!
Geraklit aytadı ... 
Demokrit aytadı ... 
Diogen – ...
Filosofiya – ... 
Gerodot – ...
Arximed – ...
shıqtı hám belgili bolıp ketken bir ibaranı ayttı: 
«Maǵan tayanısh noqatın tawıp beriń, Jerdi óz 
kósherinen shıǵarıp jiberemen!»
.
Rimliler onıń janajan qalası Sirakuzdı 
basıp alǵanında qumda sızılmalar sızıp 
matematikaǵa baylanıslı bir máseleni sheshiw-
ge urınıp otırǵan eken. Rimli ásker nayza 
shanshılǵan edi: 
«Meniń sızılmalarıma qol tiy-
gizbe!»
dep aytıwǵa úlgerdi, xolas.