Янгиланаётган Ўзбекистон: миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари

---

Б А Ж А Р Д И : 9 - 2 П С С - 2 0 Д А В Р О Н О В А С . К
MAVZU. HAR XIL PSIXOLOGIYA 
MAKTABLARIDA SHAXS NAZARIYALARI

---

РЕЖА
G.Ayzenkning shaxs tiplari nazariyasi.
SHaxs xususiyatlarini o„lchash 
Ekstravert va introvertlar o„rtasidagi farqlar.
Dj.Kellining shaxs konstruktlari nazariyasi.
Konstrukt tushunchasi.
Konstruktlar tizimining rivojlanishi. Repertuar panjaralar testi. 

---

1. G.AYZENKNING SHAXS TIPLARI 
NAZARIYASI.
Ayzenk Kettelning: “psixologiyaning maqsadi xulq-
atvorni oldindan aytib berishdir”, - degan fikriga 
qo„shilib, uning shaxsni tavsiflashda faktorli 
analizdan foydalanganligini ma‟qullaydi. Lekin 
Ayzenk faktorli analizni Kettelga nisbatan 
o„zgacharoq qo„llagan. Ayzenk fikricha, tadqiqot 
strategiyasi tadqiqotchini qiziqtirgan qandaydir 
shaxs xususiyatini belgilab, to„liq asoslangan ilmiy 
farazdan boshlanishi kerak. Unga qarama-qarshi 
o„laroq, Kettelning aytishicha, shaxsni tashkil 
qiluvchi asosiy elementlar batareya testlari 
hamda ma‟lumotlarni qayta ishlash orqali 
namoyon qilinadi.

---

•
Ayzenk nazariyasining mohiyati shundan iborat-ki, shaxs 
elementlari ierarxik joylashishi mumkin. Uning sxemasida (6-4 
rasm) ekstraversiya singari ma‟lum bir shaxs xususiyatlari yoki 
tiplari keltirilgan bo„lib, ular xulq-atvorga kuchli ta‟sir ko„rsatadi. 
O„z navbatida, har bir keltirilgan superbelgilar bir qancha 
tarkibiy belgilardan tashkil topganini ko„rsatgan. Bu tarkibiy 
belgilar asosiy tipning yuzaki aksi bo„lishi yoki bo„lmasam, shu 
tipga tegishli o„ziga xos xususiyat sifatida ko„rilishi mumkin. Va 
nihoyat, belgilar ko„p sonli odatiy reaksiyalar dan tarkib 
topgan bo„lib, ular o„z navbatida, ko„plab o„ziga xos 
reaksiyalardan shakllanadi. Misol uchun, biron shaxsni 
kuzatadigan bo„lsak, agar u boshqa bir inson bilan iliq yuz va 
samimiy tabassum bilan qo„l uzatib ko„rishsa va bu holat har 
safar kim bilandur uchrashganda sodir bo„laversa, bu uning 
odatiy reaksiyasi hisoblanadi. Ushbu odatiy reaksiya boshqa 
odatiy reaksiyalar bilan bog„liq bo„lishi mumkin.

---

---