Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
545 
o’rgatish‖ to’gri‖ yo’lga‖ qo’yilmasa‖ o’quvchilarda‖ eslash‖ qiyin‖ jarayonga‖ aylanib‖
qolishi mumkin.
Axborotlarni‖ eslab‖ qolish,‖ esga‖ tushirish,‖ esga‖ saqlash‖ usullarini‖ o’rgatish‖
mantiqiy‖ xotiraning‖ rivojlanishiga‖ turtki‖ bo’ladi.‖ Shuning‖ uchun‖ ham‖ bolalarning‖
xotirasining rivojlanishiga‖yosh‖davrlarini‖hisobga‖olgan‖holda‖alohida‖e’tibor‖berish‖
kerak.‖ Keraklicha‖ e’tibor‖ berilmasa‖ bola‖ voyaga‖ yetganda‖ ham‖ ma’lum‖ bir‖
qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.[3]
Inson yoshi otgandan keyin ham xotirasi sustlashib boradi. Bugungi kunda 
eslab‖qolish‖usullarini‖to’g’ri‖o’rgatilmagan‖o’quvchilarga‖hamda‖yoshi‖katta‖shaxslar‖
xotirasining samarali ishlashi uchun mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan turli 
xildagi mashqlar tavsiya etiladi. Inson doimo ushbu mashqlarni bajarib tursa xotirasi 
avvalgiday‖ mustahkam‖ bo’lishi‖ tajribalarda‖ isbotlangan.‖ Mutaxassislar‖ tomonidan‖
xotirani yaxshilash maqsadida bir qator mashqlar ham tavsiya etiladi. Quyida 
ulardan‖bir‖nechtasini‖misol‖qilib‖o’taman. 
1. She’r yod olish mashqi. Barchamizga‖malumki‖ she’riy‖misralar‖o’zaro‖qofiya‖
orqali bir-biri‖bilan‖bog’lanadi.‖Inson‖miyasi‖shunday‖tuzilganki,‖she’r‖yod‖olayotgan‖
inson‖ bir‖ so’zni‖ aytsa,‖ so’zning‖ qofiyadoshi‖ miyamizda‖ darrov‖ signaldek‖ paydo‖
bo’ladi.‖Bu‖mashqni‖bajarish‖orqali‖inson‖ma’naviy‖dam‖ham‖oladi.‖Tajribalarda aks 
etilishicha‖ muntazam‖ ravishda‖ she’r‖ yod‖ olib‖ yuradigan‖ insonlar‖ yosho‖ o’tgandan‖
keyin ham xotirasidan kamdan-kam hollarda shikoyat qilar ekanlar. 
2. Til o’rganish mashqi. O’z‖ona‖tilisidan‖boshqa‖tillarni‖o’rganish‖ham‖xotirani‖
ma’lum‖bir‖darajada‖mustahkamlab‖boradi.‖Ayniqsa‖yangi‖so’z‖o’zlashtirilayotganda‖
tarjimani‖ turli‖ assotsiatsiyalar‖ ya’ni‖ bog;lanishlar‖ bilan‖ o’zlashtiriladi.‖ Bu‖ esa‖
xotiraning‖faolligini‖oshiradi.‖Bundan‖tashqari‖inson‖til‖o’rganishi‖jarayonida‖miyasi‖
ma’naviy‖ oziqlanishi‖ ham‖ mutaxassislar‖ tominidan‖ isbotlangan.‖ Inson‖ doimo‖ o’z‖
ustida ishlar ekan xech qachon xotirasidan shikoyat qilmaydi. Aksincha xotira 
yanada mustahkamlanib boradi, aql esa charxlanadi. 
3. Raqamlar bilan ishlash mashqi. Bu mashq ham xotirani mustahkamlovchi 
ishinchli‖ usullardan‖ biri.‖ Matematika‖ sohasi‖ vakillarining‖ xotirasi‖ o’zi‖ yaxshi‖
rivojlangan‖bo’ladi.‖Chunki‖ular‖doimo‖xisob-kitib‖ishlari‖bilan‖mashg’ul‖bo’lishadi.‖
Raqamlar bilan oid barcha kasb egalari xotirasi qolgan kasb egalarinikiga qaraganda 
mustahkamroq ekanligi tajribalarda isbotlangan. Oddiy raqamlar bilan ishlash 
mashqida‖ma’lum‖bir‖ketma-ketlikda sonlar aytiladi, inson esa u raqamlarni ketma-
ketlikda‖ takrorlashi‖ kerak‖ bo’ladi.‖ Bu‖ mashq‖ asosan‖ eslab‖ qolish‖ hamda‖ esga‖
tushirish jarayonlarini mustahkamlaydi. 
Yuqorida‖ ko’rsatilgan‖ mashqlardan‖ tashqari‖ inson‖ kundalik‖ ovqat‖ ratsioniga‖
ham‖alohida‖e’tibor‖brishi‖xotira‖mustahkamligida‖alohida‖ahamiyatga‖ega.‖Insonga‖
kunlik oqisl, uglevod va vitaminlar yetsihmasa xotira pasayish holatlari kuzatiladi. 
Bundan‖tashqari‖kunlik‖iste’molda‖xotirani‖yaxshilaydigan‖yong’oqli‖mahsulotlardan‖
ham tanovil aylasa, inson hech qachon xotirasidan shikoyat qilmaydi. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bolaning, umuman olganda esa 
rivojlanayotgan kichik maktab yoshidagi‖ ‖ o’quvchining‖ xotirasining‖ rivojlanishi‖

---