Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

psixologiya yo’nalishi 3-bosqich talabasi Yuldasheva Sayyoraxon Ilhomjon qizi 
Ilmiy rahbar: Badritdinova Madina Baxromovna 
ANNOTATION. This article mainly focuses on the education, psychosocial aspects of 
education for young people in today’s globalized world, and on how to narture and educate 
students. This article is intended for all educators. 
Key words and concepts: person, education, educate, process, developing. 
АННОТАЦИЯ. В этпй ттатье птнпвнпе внимание уделѐттѐ пбсазпвания
ртихптпчиальним атректам пбсазпвание мплпдеже в тпвсеменнпм глпбализиспваннпм 
мисе, а также впрсптам вптританиѐ и пбушениѐ шкпльникпв. 
Клюшевие слова: лишнптть, пбсазпвание, пбушение,рспчет, сазвитиѐ.
O’zbekiston‖ davlati‖ dunyodagi‖ rivojlangan‖ davlatlar qatoridan joy olishi 
uchun‖hayotning‖barcha‖soha‖va‖tarmoqlari‖rivojiga‖alohida‖e’tibor‖berib‖kelmoqda.‖
Bu‖ borada‖ esa‖ ayniqsa‖ yosh‖ avlod‖ ta’lim‖ va‖ tarbiyasiga‖ bo’lgan‖ e’tibor‖ yuksak‖
darajada taraqqiy etib kelmoqda. Buning yorqin dalili sifatida bugungi islohotlarning 

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
544 
tub‖ mohiyatini‖ anglash‖ kifoya.‖ Birgina‖ bolalarning‖ ta’lim-tarbiyasiga qaratilgan 
e’tiborga‖ nazar‖ tashlasak‖ bo’ldi.‖ Bundan‖ asosiy‖ maqsad‖ yurtimiz‖ yoshlarini‖
jahondagi boshqa tengdoshlariga raqobatbardosh qilib tarbiyalashdir. Shuning 
uchun ham xar bir yosh davrida bolaning rivojlanishiga pedagog kadrlar alohida 
e’tibor‖ berishlari‖ lozim.‖ Bolalarning‖ bilish‖ jarayonlarini‖ ham‖ to’g’ri‖ rivojlantirish‖
masadga‖muvofiq‖bo’ladi.‖ 
Inson‖ butun‖ hayoti‖ davomida‖ turli‖ xildagi‖ axborotlar‖ va‖ ma’luotlarni‖ qabul 
qilib‖ boradi.‖ Bu‖ jarayonda‖ inson‖ axborotlarni‖ faqatgina‖ qabul‖ qilmasdan‖ o’rganadi‖
hamda‖ o’zlashtiradi.‖ Bu‖ jarayonlarda‖ insonning‖ xotirasi‖ asosiy‖ vazifani‖ bajaradi.‖
Psixologiyaga‖ doir‖ adabiyotlarda‖ xotiraga‖ turli‖ xil‖ ta’riflar‖ uchraydi.‖ Jumladan‖
F.Xaydarov hamda‖ N.Xalilovalarning‖ ‚Umumiy‖ psixologiya‛‖ kitobida‖ xotiraga‖
quyidagicha‖ ta’rif‖ beriladi:‖ - ‚Individning‖ o’z‖ tajribasida‖ esda‖ olib‖ qolishi,‖ esda‖
saqlashi‖va‖keyinchalik‖uni‖yana‖esga‖tushirishi‖xotira‖deb‖ataladi‛.*1+‖ 
Xotiraning nerv-fiziologik asosida miyamizdagi egiluvchanlik yotadi. Inson 
xotirasi‖ aynan‖ ana‖ shu‖ egiluvhanlikka‖ bog’liq.‖ Inson‖ umri‖ davomida‖ bu‖
egiluvchanlik bora-bora‖ yo’qoladi.‖ Shuning‖ uchun‖ ham‖ insonlar‖ yoshi‖ o’tgandan‖
keyin‖ ma’lumotlarni‖ eslab‖ qolishga‖ qiynalishadi.‖ Xotira‖ borasidagi‖ muammolar har 
doim‖ ham‖ mavjud‖ bo’lgan‖ va‖ ularni‖ mustahkamlashga‖ doir‖ turli‖ xil‖ mashqlar‖
mavjud.
Inson‖ butun‖ hayoti‖ davomida‖ turli‖ yosh‖ davrlarini‖ boshidan‖ o’tkazadi.‖ Turli‖
yosh davrida insonlarning bilish jarayonlari ham turlicha ravishda rivojlanadi. 
Jumladan, kichik maktab yoshini olaylik. Bu yosh davriga 6-10‖ yoshli‖ boshlang’ich‖
sinf‖ o’quvchilarini‖ misol‖ qilishimiz‖ mumkin.‖ Kichik‖ maktab‖ yoshidagi‖ bolalar‖
xotirasining xususiyatlaridan biri – so’z‖ mantiq‖ xotirasi‖ va‖ ma’nosiga‖ tushungan‖
holda eslab qolishdir.‖Mazkur‖davrdagi‖o’quvchilar‖xotirasini‖ongli‖tarzda‖boshqara‖
olish, eslab qolish, esga tushurish, esda saqlash jarayonlarini faoliyat maqsadiga 
aylantira‖ oladi.‖ Kichik‖ maktab‖ yoshi‖ o’quvchilarida‖ ko’rgazmali‖ xotira‖ asosiy‖ rol‖
o’ynaydi.‖ Aynan‖ shuning‖ uchun‖ ham‖ mazkur‖ yoshdagi‖ o’quvchilar‖ voqea‖ va‖
hodisalar, obrazlarni yaxshi eslab qoladilar hamda uzoq muddatgacha eslarida 
saqlab‖ qolishlari‖ mumkin.‖ Shuning‖ uchun‖ bolalarga‖ dars‖ mashg’ulotlarida‖ izohli‖
o’qish,‖ muammoli‖ vaziyatlarni‖ yaratish‖ hamda‖ muammoni‖ hal‖ qilishni‖ o’rgatish‖
muhim hisoblanadi.
L.V.Zankov kichik maktab yoshidagi bolalarda eslab qolish bilan intilishning 
o’zaro‖ aloqadorligi‖ bo’yicha‖ olib‖ borgan‖ tadqiqotlar‖ natijasiga‖ ko’ra‖ kichik‖ maktab‖
yoshidagi bolalarda uzoq vaqt eslab qolishga intilish ham yetarli darajada samarali 
bo’lar‖ekan.‖L.V.Zankov‖buni‖o’z‖tajribasida‖isbotlab‖bergan.*2+ 
Mazkur yoshdagi bolalar xotirasining mahsuldorligini oshirish uchun avvalo 
ta’lim‖jarayonida‖o’zini‖o’zi‖nazorat‖qilish,‖materiallarni‖takrorlash‖hamda‖tekshirish, 
esga tushirish va mashq qilishdan yetarlicha ravishda foydalanish lozim. Bu 
vazifalarni pedagoglar hamda ota-onalar hamkorlida olib borishlari mqsadga 
muvofiq‖ bo’ladi.‖ Agarda‖ kichik‖ maktab‖ yoshidagi‖ bolalarga‖ esda‖ saqlash‖ usullarini‖

---