Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
348 
qiyinchiliklarni‖yengib‖o’tishga‖to’g’ri‖kelishi,‖bu‖yo’lda‖chidamli,‖qanoatli,‖bardoshli 
bo’lish‖orqaligina‖mukammal‖bilimga‖ega‖bo’lish‖mumkinligini‖ta’kidlaydi. 
A.Navoiy‖ o’z‖ asarlarida‖ komil‖ inson‖ obrazlarini‖ yaratib,‖ ular‖ qiyofasida‖
namoyon‖ bo’luvchi‖ ma’naviy-axloqiy‖ sifatlarni‖ ulug’lagan‖ bo’lsa,‖ ta’limiy-axloqiy 
muammolarni yorituvchi asarlarida esa komil insonni shakllantirish jarayonining 
mazmuni,‖ushbu‖jarayonning‖o’ziga‖xos‖jihatlari,‖yo’llari,‖shakl‖va‖usullari‖borasidagi‖
mulohazalarni bayon etadi. 
A.Navoiyning‖ ta’limiy-axloqiy qarashlari, shu jumladan, komil insonni 
shakllantirish‖ kontseptsiyasining‖ mazmunini‖ o’rganish‖ muayyan‖ davrlarda‖
dolzarblik‖ kasb‖ etgan.‖ Shu‖ bois‖ bu‖ yo’lda‖ bir‖ qator‖ tadqiqot‖ ishlari‖ olib‖ borilgan.‖
Xususan, navoiyshunos olimlar O.Sharafiddinov, I.Sultonov, A.Hayitmetov, 
N.Mallaev,‖ T.Jalolov,‖ V.Zohidov‖ va‖ S.G’anieva va boshqalar tomonidan samarali 
ravishda olib borilgan tadqiqotlar shular jumlasidan sanaladi. 
Alloma tomonidan yaratilgan asarlar mazmunidan anglanadiki, ularda ilgari 
surilgan‖ qarashlarning‖ markazida‖ inson‖ va‖ uning‖ kamolotini‖ ta’minlash‖ g’oyasi‖
turadi.‖ Mazkur‖ o’rinda‖ navoiyshunos‖ olim‖ V.‖ Zohidov‖ quyidagi‖ fikrni‖ ifoda‖ etadi:‖
‚Navoiy‖ ijodi‖ hamda‖ amaliy‖ faoliyatining‖ eng‖ asosiy,‖ markaziy‖ masalasi,‖ yo’nalish‖
nuqtasi har narsadan oldin inson, uning taqdiri, baxti, saodati, uning yaxshi 
yashashi, bu uchun‖zarur‖jamiyat‖masalalaridir‛. 
Alisher Navoiy ilm-fanning‖ inson‖ kamolotidagi‖ o’rni,‖ bilimlarni‖ o’rganish‖
asosida‖ hosil‖ bo’lgan‖ aql‖ va‖ idrokning‖ inson‖ hayotidagi‖ ahamiyati‖ hamda‖ aqliy‖
tarbiya‖va‖uning‖mohiyatini‖yoritishga‖alohida‖e’tibor‖qaratadi.‖Alloma‖ insonga xos 
bo’lgan‖ma’naviy-axloqiy‖xislatlari‖xususida‖so’z‖yuritadi‖hamda‖mazkur‖sifatlarning‖
har‖ biriga‖ to’laqonli‖ ta’rif‖ berib‖ o’tadi.‖ qanoat,‖ sabr,‖ tavoze,‖ o’zgalarga‖ nisbatan‖
mehr-muhabbatli‖ bo’lish,‖ ishqda‖ vafodorlik,‖ saxovat,‖ himmat,‖ karam,‖ muruvvat, 
yumshoq‖ ko’ngillik‖ (hilm)‖ kabi‖ xislatlarni‖ ijobiy‖ fazilatlar‖ sirasiga‖ kiritadi‖ va‖
ularning‖ har‖ biriga‖ ta’rif‖ berganidan‖ so’ng‖ tanbeh‖ va‖ hikoyatlar‖ vositasida‖ shaxsiy‖
qarashlarini‖ dalillar‖ bilan‖ to’ldiradi.‖ Asarda,‖ shuningdek,‖ axloqiy‖ fazilatlarning‖
antonimi‖hisoblangan‖salbiy‖illatlar‖va‖ulardan‖qutulish‖yo’llari‖ham‖bayon‖etilgan. 
Mutafakkir axloqlilikning eng muhim mezoni odob deb hisoblaydi. Odobli, 
axloqli‖bo’lish‖insonga‖atrofdagi‖kishilar‖o’rtasida‖muayyan‖mavqe‖hamda‖hurmatga‖
sazovor‖ bo’lishga‖ yordam‖ beradi.‖ Odobga‖ ega‖ bo’lishning‖ inson‖ hayotidagi‖ rolini‖
ko’rsatib‖ berar‖ ekan,‖ Alisher‖ Navoiy‖ shunday‖ fikrlarni‖ ifoda‖ etadi:‖ ‚Adab‖ kichik‖
yoshdagilarni‖ ulug’lar‖ duosiga‖ sazovor‖ etadi‖ va‖ u‖ duo‖ barakati‖ bilan‖ umrbod‖
bahramand‖ bo’ladi.‖ Adab,‖ kichkinalar‖ mehrini‖ ulug’lar‖ ko’ngliga‖ soladi‖ va‖ u‖
muhabbat‖ ko’ngilda‖ abadiy‖ qoladi.‖ Yoshlarni‖ ko’zga‖ ulug’‖ ko’rsatadi.‖ Ularning‖
yurish-turishini‖ xalq‖ ulug’vor‖ biladi.‖ O’ziga‖ qarshi‖ xalq‖ tomonidan‖ bo’ladigan‖
hurmatsizlik‖ eshigini‖ bog’laydi‖ va‖ kishini‖ hazil-mazaxdan va kamsitilishidan 
saqlaydi. Kishi‖ tabiatini‖ insonlik‖ yo’liga‖ soladi‖ va‖ odam‖ mijoziga‖ odamgarchilik‖
manzilida‖ orom‖ beradi.‖ Kichiklarga‖ undan‖ muncha‖ natija‖ hosil‖ bo’lgach,‖ kattalarga‖
allaqachon‖bo’lishini‖ko’rarsan.‖Adabdan‖muhabbatga‖bezak‖va‖pardoz‖yetadi,‖adab 
tarkidan‖ do’stlikning‖ ravnaq‖ va‖ bahosi‖ ketadi.‖ Adab‖ va‖ tavoze’‖ do’stlik‖ ko’zgusini‖

---