Yangi O‘zbekistonda pedagogika fanini innovatsion rivojlantirish istiqbollari: nazariya va amaliyot

Yangi O‘zbekistonda pedagogika fanini innovatsion rivojlantirish istiqbollari: 
nazariya va amaliyot 
____________________________________________________________________
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
National University of Uzbekistan 328 www.ares.uz 
o'tkazilgan ilmiy ishlar yoki nufuzli olimlar tomonidan ilgari surilgan nazariyalarga 
asoslangan bo'lishi kerak. 
Mavjud adabiyotlarni ko'rib chiqayotganda, aniq bir nuqtai nazarni qo'llab-
quvvatlaydigan manbalarni tanlanmasligi va qarama-qarshi nuqtai nazarga ega bo'lgan 
manbalarga e'tibor berilmasligi kerak. Tahlil davomida shaxsiy fikr va qarashlar va 
ularni qabul qilishning mantiqiy asoslarini keltirib o’tish mumkin, lekin ayni paytda 
har xil yondashuvlar va nuqtai nazarlarning qiymatini tan olish, har xil pozitsiyalarni 
taqqoslash va solishtirish, har birining ijobiy va salbiy tomonlarini aytib berish kerak 
hisoblanadi. 
Adabiyotlar tahlili sohadagi muayyan bir mavjud adabiyotni aks ettirmasligi 
kerak (Boote & Beile, 2005)
2
. Buning o'rniga, unda o'rganilayotgan mavzuni yangi 
fikrlash va tushunishga yordam beradigan yangi va ijodiy nuqtai nazardan mavjud 
bilimlarni taqdim etishni maqsad qilingan bo’lishi kerak. 
Adabiyotlar tahlilini yozish haqiqatan ham murakkab va qiyin jarayon bo'lib, 
ko'plab sa’y-harakatlarni talab etadi. Bu mavzuni aniqlash va ilmiy asarlarni mazmunli 
va izchil bir butunga joylashtirish, tahlil qilish, tanqid qilish va bog'lash ko'nikmalarini 
talab qiladi. Bu urinishni bajarish, ba'zida boshlang'ich va ilg'or talabalarni, 
shuningdek, yangi tadqiqotchilar hamda shogird mualliflarini biroz qo'rqitishi 
mumkinligi tabiiy. 
Bundan tashqari, adabiyotlarni tahlilini tayyorlash san’ati muayyan bir texnik 
formulaga qat'iy rioya qilmaydi. Oldingi tadqiqotlarni baholash va sintez qilish usullari 
(masalan, miqdoriy, sifatli va aralash metodlar), ularning tuzilishi va uslubi 
tadqiqotchilarning bilim va tadqiqotga nisbatan har xil yondashuvlarga asoslangan 
nuqtai nazarini aks ettirishi kerak. Shu kabi yondashuvlar doirasini hisobga olgan 
holda, ko’pgina adabiyotlalr tahliliga bag’ishlangan manbalar uchta asosiy turdagi 
ko'rib chiqishga qaratilgan nazariyani taklif qiladi, jumladan: tizimli, an'anaviy - 
hikoya shaklida va germenevtik-fenomenologik tarzda. Bu jarayonda ushbu uchta 
turga xos bo'lgan xususiyatlarni tavsiflanadi va har biriga xos bo'lgan xususiyatlar 
ajratib ko'rsatiladi. 
Ijtimoiy va gumanitar fanlar bo'yicha dissertatsiyalar va tezislarga adabiyotlar 
tahlilini o'z ichiga oladigan to'rtta asosiy format mavjud: an'anaviy oddiy, an'anaviy 
murakkab, mavzuga asoslangan va maqolalar to’plami. Ushbu formatlarning har birida 
tahlil o’ziga xos shaklda yaratiladi. Yozuvchi sifatida, adabiyotlar tahlilini o'quvchilar 
uchun iloji boricha aniqroq qilish ilmiy ish muallifining zimmasidadir. Yozish bo'yicha 
2
Boote, D. N., & Beile, P. (2005). Scholars before researchers: On the centrality of literature review in dissertation 
preparation. 
Educational Researchers, 34
(6), 3–15. 

---