Yangi axborot texnologiyalarining yaratilishi va ularning jamiyat turli

---

Kirish 
Yangi axborot texnologiyalarining yaratilishi va ularning jamiyat turli 
jabhalariga kirib borishi informatikaning yangi sohasi – ijtimoiy informatika 
fanining ajralib chiqishiga sabab bldi. Ijtimoiy informatika quyidagi masalalarni 
rganadi: 
•
Axborotlashgan jamiyat taraqqiyotining qonuniyatlari va muammolari;
•
Axborot resurslari jamiyat rivojining ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy
faktorlari sifatida;
•
Axborotlashgan jamiyatda shaxs;
•
Axborot madanyati;
•
Axborot xavfsizligi;
Axborotlashgan jamiyat termini yaponyada paydo bldi. Mutaxasislar ushbu
termin yuqori sifatli axborot ml-kl blgan va uni saqlash, taqsimlash va
foydalanish uchun barcha vositalarga ega blgan jamiyatni ifodalaydi, deb
e’tirof etadilar. Axborotlar manfaatdor kishilarga tez va oson hamda qulay
shakilda etkazib beriladi. Axborot xizmatlari uchun narxlar shu darajada
past blishi kerakki jamiyatning har bir a’zpsi undan ehtiyojiga qarab
foydalana olsin.
Akademik V.A.Izvozchikov axborotlashgan jamiyat xususiyatlarini ifoda
etuvchi quyidagi ta’rifni taklif etgan:”axborotlashgan jamiyat deb,
jamiyatning barcha sohalari hamda a’zolari hayoti va faoliyatida
kompyuter, telematika va boshqa vositalar aqliy mehnat qurollari sifatida
ishlatuvchi, kutubxonalardan foydalanish, kata tezlik va aniqlikda
axborotlarni qayta ishlash, real va prognozlashtirilgan hodisalarni
modellashtirish ” ishlab chiqarishni boshqarish, ta’limni avtomatlashtirish
va boshqa vazefalarni bajarish imkoniyatiga ega blgan jamiyatga aytiladi.
Bunday jamiyatda:

---

•
Hohlagan kishi, gurux yoki ixtiyoriy korxona-tashkilot z faoliyati uchun 
zarur bladigan axborot resurslaridan foydalanilishi 
•
Zamonaviy axborot texnologiyalari va aloqa vositalarining taqdim etilishi; 
Ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy rivojlanish masalalarini echish uchun zarur 
blgan axborot resurslarini doimiy yangilash va tldirsh imkoniyatini beruvchi 
rivojlangan axborot infrastrukturasiga ega blish; 

---

1-Rasm. Milliy axborot resurslarininf tarkibi 
2-Rasm. Oliy quv yurti axborot resurslarining tarkibi 

---

Ma’lumotlar bazasi texnologiyalarining paydo blishi va rivojlanishi tarixini tor 
ma’noda qarab chiqaylik. Chunki bu tushuncha tarixi tushunchasi keng ma’noda, 
insoniyat ma’lumotlarni saqlaydigan va ishlov beradigan har qanday vositalar 
tarixiga umumlashtiriladi.
Ma’lumotlar bazasi tarixi tor ma’noda ma’lumotlar bazalarini an’anaviy 
(zamonaviy) ma’noda krib chiqadi. Ushbu tushuncha paydo blishiga 1955-yilda 
dasturlashtiriladigan yozuv uskunalari paydo blgani bilan boglash mumkin. Bu 
vaqtda dasturiy ta’minot fayllarga asoslangan yozuvlarni qayta ishlash modelini 
qllab-quvvatlar edi. Ma’lumotlarni saqlash uchun perfokartalardan foydalanilgan 
[1]. Internet tarmogining ma’lumotlar bazasi 1960-yillarning rtalarida paydo bldi. 
Ma’lumotlar bazasidagi operatsiyalar terminallar yordamida interaktiv ravishda 
qayta ishlandi. Keyingi muhim qadam Edgar Koddning ishi tufayli 1970-yillarning 
boshlarida relyatsion ma’lumotlar modelining paydo blishi bilan bogliq. Kodd ishi 
amaliy ma’lumotlar bazasi texnologiyasini matematika va mantiq bilan 
chambarchas boglash uchun yl ochdi. “Ma’lumotlar bazasi” atamasi 1960-yillarning 
boshlarida paydo blgan, garchi dastlab bu tushuncha sun’iy intellekt tizimlari nuqtai 
nazaridan tor ma’noda tushunilgan blsa-da, 1964-1965-yillarda SDC tomonidan 
tashkil qilingan simpoziumlarda joriy etilgan. Ushbu atama zamonaviy ma’noda 
faqat 70-yillarda keng qllanilgan. 

---