Ялпи ишчи кучи, унинг бандлиги

6-чизма. Ишчи кучи ресурслари таркибида рўй берувчи ўзгаришлар.

Бу чизмада ишчи кучи ресурслари 3 гуруҳга ажратилган: а) ишловчилар (иш билан бандлар – N); б) ишламайдиганлар, бироқ фаол тарзда иш қидирувчилар (ишсизлар - U); в) ишламайдиганлар ҳамда иш қидирмаётганлар (Н). Меҳнат ресурсларининг доимий равишда бир гуруҳдан бошқа бирига ўтиб туриши қуйидаги йўналишлар орқали ифодаланади:

1 – ўз меҳнат фаолиятини тўхтатмасдан иш жойини ўзгартирганлар;
2 – ўз иш жойини ўзгартириш мақсадида ишдан бўшаган, бироқ дарҳол янги иш топа олмаганлар;
3 – янги иш билан таъминланган ишсизлар;
4 – иш қидиришдан воз кечиб, ихтиёрий равишда ишламайдиганлар таркибига қўшилганлар;
5 – ихиёрий равишдаги ишламаётганларда ишлаш истаги пайдо бўлган, бироқ дарҳол ишга жойлаша олмаганлар;
6 - ихиёрий равишдаги ишламаётганларда ишлаш истаги пайдо бўлган ҳамда дарҳол ишга жойлашганлар;
7 – ишлаш истагидан воз кечиб, ихтиёрий равишда ишламаётганлар таркибига қўшилганлар.


5-§. Ўзбекистонда ишчи кучи бандлигини таъминлаш ва ишсизларни
ижтимоий ҳимоялаш борасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари.
Бозор муносабатларига ўтиш даврида давлатнинг ижтимоий сиёсати фақат жамият аъзоларининг манфаатларини ишончли равишда ҳимоя қилишдангина иборат бўлмасдан, балки меҳнатга яроқли аҳолининг иш билан бандлигини таъминлашни ҳам ўз ичига олади. Айниқса, аҳолининг ўсиши юқори суръатлар билан бораётган ва ўзига хос аҳоли таркибига эга бўлган бизнинг Республикада иш билан бандлик масаласи энг муҳим муаммолардан бири ҳисобланади. Иқтисодий ислоҳотлар даврида ушбу масалани ҳал этиш учун республикада бир қатор тадбирларни амалга ошириш режалаштирилган.
Биринчидан, кенг фаолият турлари, шунингдек якка тартибдаги тадбиркорликни кенгайтириш учун шароит яратиш. Биринчи навбатда қишлоқ хўжалик хом ашёсини қайта ишлаш, халқ истеъмол молларини, маҳаллий хом ашёдан қурилиш материалллари тайёрловчи хусусий кичик корхоналарни фаол ривожлантиришни рағбатлантириш.
Қишлоқ жойларда аҳолига кўрсатилган пуллик хизматларнинг салмоғи 21,0 фоизга тенг бўлиб, уларнинг деярли 85,0 фоизи уй-жой ва коммунал хўжалиги, йўловчи транспорти ва маиший хизмат соҳаларига тўғри келади.
Учинчидан, қишлоқда кенг тармоқли ижтимоий ва ишлаб чиқариш инфратузилмасини яратиб, шу орқали янги иш жойларини очиш, янги ишлаб чиқаришларни вужудга келтириш.
Бу вазифаларни амалга ошириш учун Республикада қишлоқ ижтимоий инфратузилмасини ривожлантириш дастурларини амалга ошириш бўйича ишлар узлуксиз давом эттирилмоқда.
Тўртинчидан, ишдан бўшаган ходимларни қайта тайёрлаш ва қайта ўқитишни ташкил этишни тубдан ўзгартириш. Бунда ишдан бўшаётган ва ихтисоси бўлмаган шахсларга қисқа даврда, бозор иқтисодиётига ҳамда иқтисодиётнинг ўзгариб бораётган тузилишига мувофиқ келувчи касбкорни ўргатишга эътибор қаратиш. Шу мақсадда махсус маслаҳат ва ўқув марказлари, бизнес мактабларнинг кенг тармоғини янада ривожлантириш кўзда тутилади.
Бешинчидан, вақтинча ишга жойлаштириш имкони бўлмаган меҳнатга яроқли аҳолини давлат томонидан ишончли равишда ижтимоий ҳимоялаш. Бу сиёсат уларнинг ўта зарур эҳтиёжларини қондириш ва кафолатли тирикчилик манбаларига эга бўлишга қаратилади.
Ишчи кучининг иш билан бандлиги муаммоси кўп қиррали бўлиб, у барча одамларга ўз қобилиятларини ишга солиш, ўз эҳтиёжларини қондириш учун дастлабки тенг имкониятларни таъминловчи давлат ва бозор механизимини вужудга келтириш; ишчи кучини унумли ва самарали иш билан банд қилиш; зарур ҳолларда ишчи кучини иқтисодиёт тармоқлари ва соҳалари ўртасида қайта тақсимлаш каби масалаларни ҳам ўз ичига олади.

1^ Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 485-489-бетлар.

2^ Курс экономической теории. Учебное пособие под ред. Чепурина М.Н., Киселевой Е.А. Киров, изд. «АСА», 1995, 242-бет.

3^ Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 498-499-бетлар.

4^ Қаралсин: Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 502-503-бетлар.