Yahudiylik. Faollashtirish uchun savol va topshiriqlar

Yahudiylik.


Faollashtirish uchun savol va topshiriqlar.

1. Yahudiylarning Markaziy Osiyoga kirib kelishi qachondan boshlangan?

2. Yahudiylarning qadimda Markaziy Osiyoda yashaganini ko‘rsatuvchi topilmalar
qachon va qayerdan topilgan hamda ular qaysi davrga tegishli?
3. Markaziy Osiyodagi yahudiylar nima uchun «Buxoro yahudiylari» deb ataladi?

Yahudiylik dunyodagi eng qadimiy dinlardan biri bo‘lib, taxminan, miloddan avvalgi

2-mingyillikda Yaqin Sharqda paydo bo‘lgan. U faqat yahudiy xalqiga xos millat dini hisoblanadi. Abu Rayhon Beruniy o‘zining «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» kitobida yahudiylar nomi somiy tillardagi «hoda», ya’ni «tavba qilmoq, tavba qilganlar» so‘zidan kelib chiqqan, degan fikrlar mavjud ekanini aytib o‘tgan. Keng tarqalgan fikrga ko‘ra esa, «yahudiy» so‘zi Ya’qub payg‘ambarning o‘g‘li Yahudo nomidan olingan.
Yahudiy xalqining yana bir nomi Banu Isroildir. «Isroil» so‘zi Ya’qub payg‘ambarning ikkinchi nomi bo‘lib, «banu» - bolalar deb tarjima qilinadi. Demak, Banu Isroil nomi «Isroil avlodlari» ma’nosini beradi.

Abu Rayhon Beruniy: Fanlarning foydasi - ular yordamida oltin va kumush to‘plash emas, balki insoniylik va donishmandlikka erishishdir.

Rivoyatlarga ko‘ra, Ya’qub payg‘ambarning 12 o‘g‘li bo‘lib, ularning to‘rtinchisi Yahudo edi. 12 o‘g‘ildan keyinchalik 12 ta qabila tarqaldi. Yahudo avlodlari bo‘lgan yahudiylar boshqa qabilalarni o‘zlariga bo‘ysundirdilar. Shundan so‘ng bu qabilalarning barchasi «yahudiy» deb atala boshladi.

Yahudiy xalqiga nisbatan «yevrey» so‘zi ham ishlatiladi. Bu qadimiy somiy tillaridagi «ibriy» so‘zining o‘zgargan shaklidir. Arab manbalarida bu so‘z «abara, ya’buru» - «kechib o‘tmoq» fe’lidan kelib chiqqan, deb hisoblanadi. Mazkur din manbalariga ko‘ra, ilk yahudiy qabilalari Mesopotamiyada yashagan edilar. Ular miloddan avvalgi XV asrlarda Ibrohim payg‘ambar boshchiligida Dajla va Furot daryolaridan kechib o‘tganlar.

Tavrot, Injil va Qur’onda xabar berilishicha, Ibrohim payg‘ambarning nabirasi bo‘lgan Ya’qubning o‘n birinchi o‘g‘li Yusuf edi. Yusuf va uning akalari o‘rtasidagi munosabatlar sababli Banu Isroil qavmi Misrga ko‘chib kelgan. Ular ancha vaqt Misr yerlarida yashaganlar. Keyinchalik Misr fir’avni Banu Isroil qavmiga zulm qilgach, Muso payg‘ambar boshchiligida bu xalq yana Kan’on (Falastin) yerlariga qaytdi.