Yadro fizika laboratoriya sharoitida radiatsion havfsizlik qoidalari va normalari

Kerakli asboblar

1. 
   Asosiy moslama “BLBDB2-01” markali gologen lampali detektor hisoblanadi.
   
2. 
   “PP9-2m” markali jamg’aruvchi mashina.
   
3. 
   «UIM2” markali -12 v va +520 v kuchlanish beruvchi tok manbai.
   
4. 
   Radioaktiv manba.
   
5. 
   Radioaktiv manba qo’yiladigan hamda kollimator vazifasini bajaruvchi maxsus qo’rg’oshin g’ilof.
   
6. 
   Turli xil moddalardan yasalgan va qalinligi aniq bo’lgan filtrlar.
   

Ishni bajarish tartibi:
1. Ish uchun kerakli moslamalar bilan tanishgach 1-rasmdagi sxema asosida uskunani yig’ing va tok manbaiga ulashdan oldin sinov xonasi mudirining nazoratidan o’tkazing.
2. «PP9-2m» markali jamg’aruvchi mashinani ishga tushirish uchun uni ishga tushirish tartibi yozilgan metodik ko’rsatma bilan tanishing.
3. Elektr asboblarini tokka ulagandan keyin 10-15 minut qizdiring.
4. Radioaktiv manbani qo’ymasdan detektorning «shovqinini», y’ani 100 sekundga to’g’ri keluvchi impulslar sonini besh marta o’lchab o’rtacha qiymatini aniqlang.
5. Rentgen yoki -nurlanishga ega radiaktiv manbani qo’rg’oshin g’ilofga qo’yib uning aktivligi J₀ aniqlanadi.
6. Keyinchalik navbat bilan filtrlar radioaktiv modda yo’liga qo’yilib rentgen yoki nurlanishning yutilish koeffitsienti quyidagi formula yordamida aniqlanadi va o’zaro taqqoslanadi:
(4)
7. Detektor va filtr oralig’i shunday tanlanadiki, filtrdan sochiladigan fotonlar qayd etilmasligi kerak.
8. Yutilish koeffitsienti aniqlanishi kerak bo’lgan filtr uchun tajriba besh marta takrorlanadi va absolyut hamda nisbiy xatolar aniqlanadi.
9. Aniq bitta materialning filtrlarini ketma-ket qo’yib rentgen yoki -nurlanishining to’liq yutilishiga to’g’ri kelgan qalinligi d aniqlanadi va lnJ(d) ni d ga bog’liqlik grafigi chiziladi. Ushbu grafikdan foydalanib rentgen yoki nurlanishining energiyasini ham aniqlash mumkin.