Ya. O. Ruzmetov

Oqimti chiziqni texnik jihozianganligi. 
Oqimli chiziqlami texnik 
jihozlanganligi - bu transport vositalari, texnologik jihozlar va moslama­
lar, transport va ombor anjomlaridir. Pozitsiyalar ixtisoslashuvi asosiy va 
yordamchi operatsiyalami mexanizatsiyalash, 
ayrim hollarda esa 
avtomatlashtirishni, ixtisoslashgan jihozlar, asbob-anjomlarni keng q o i­
lash imkonini beradi. Bu imkoniyatlardan to iiq foydalana olish chiziq 
ishining samaradorlik darajasini belgilaydi. Chiziqning texnik jihozlan­
ganligi texnik jihozlanish qaydnomasi (TJQ), shuningdek pozitsiyaning 
texnik pasportida aks ettiriladi. TJQda har bir ixtisoslashgan pozitsiya 
bo‘yicha jihozlar, moslamalar, asbob-anjomlaming ro‘yxati va texnik 
tavsiflari keltiriladi. Transport vositalari quyidagi jihozlarga boiinadi:
uzluksiz harakatlanuvchi yuritmali (zanjirli konveyerlar, odimli, osma, 
rolikli, tasmali va boshqalar) va yuritmasiz (rolganglar, qiya va vintli 
uzatmalar, skatlar);
davriy ta’sirli yuk ko‘tarish-tushirish mexanizmlari (ko‘prikli va 
konsolli kranlar, kran-balkalar, telferli monorelsli yoilar va boshqalar) va 
yer usti transport jihozlari (elektr yoki gidro uzatmali relsli arava-chalar, 
lebedka yoki kabest yordamida siljitiladigan).
Pozitsiyalar bo‘yicha siljitish uchun tmasport jihozlari oqimli chiziq 
uzunligi, pozitsiyalar soni, ishlab chiqarish takti, alohida pozitsiyalarga 
xizmat ko‘rsatish uchun esa aniq ishlab chiqarish sharoitlaridan kelib 
chiqib tanlanadi.
Uzluksiz oqimli chiziqning ixtisoslashgan pozitsiyalari bo'yicha 
siljitish uchun asosiy transport vositasi barcha pozitsiyalar bo'yicha bir 
vaqtda siljitish talablarini qanoatlantiruvchi konveyer hisobianadi. Mah- 
sulotlami to‘g‘ri oqimli chiziqning barcha pozitsiyalari bo‘yicha siljitish 
uchun konveyerlar bilan bir qatorda aniq sharoitlardan kelib chiqqan holda 
tanlanadigan boshqa transport vositalari 
(yuk ko‘tarish-tushirish 
mexanizmlari, aravachalar) ham qoilanilishi mumkin.
198

---

Konveyer boshqa transport vositalariga nisbatan quyidagi qator 
afzalliklarga ega:
• chiziqning ish takti va barcha pozitsiyalar bo‘yicha bir vaqtda 
siijishni ta’minlaydi;
• zahiralar harakatini nazorat qilish imkonini beradi;
• yordamchi ishehilarga boigan ehtiyojni kamaytiradi,
Shu sababli to‘g‘ri oqimli chiziqlar uchun transport vositalarini 
tanlashda konveyemi qoilash imkoniyatlari ham o‘rganiladi.
Yetaklanuvchi harakat tarkiblari va yirik yigish birliklarini ta’mir­
lash bo'yicha uzluksiz va to'g'ri oqimli chiziqlar uchun polda joylash- 
tiriladigan turdagi (aravachali, odimli va hokazo) pulsatsiyali ishchi kon- 
veyeriar mos keladi.
Yetaklanuvchi harakat tarkiblarining kichik yigish birliklarini 
ta’mirlashga ixtisoslashtirilgan uzluksiz va to'g'ri oqimli chiziqlar uchun 
esa polda o'matiladigan taqsimlovchi konveyerlar (plastinkasimon, 
tasmasimon va boshqalar) ma’qulroq.
Mahsulotlami pozitsiyalar bo'yicha bir vaqtda siljishini qandaydir 
sabablarga ko'ra amaiga oshirib bo'lmaydigan yoki maqsadga muvofiq 
bo'lmagan to'g'ri oqimli chiziqlarda boshqa transport vositalaridan foy- 
dalaniladi, masalan katta og'irlikdagi va oichamdagi mahsulotlar uchun -
ko'prikli kranlar, kran-balkalar va hokazo, kichik o'lchamli va og'ir­
likdagi mahsulotlar uchun esa - rolganglar, qiya uzatmalar va hokazo.