‚y¢ˆ9Ã’/øÂçñ!Á§¸jæ¿î¹EòØOı8¨¤ Ý

INSHO — IJOD DEMAK. Ma'lum bir mavzu yuzasidan o’quvchining o’z fikrlarini ifodalash vositasiga insho deyiladi. Insho aniq bir mavzu asosida mustaqil yozilib, ijodiy fikrlarni to’g’ri, tartibli, mazmunli, ravon ifoda etishdan iborat bo’lib, o’quvchining mavzuga o’z munosabatini bildirishni talab etadi. Xuddi ana shu talabni boshlang’ich sinflardan boshlab amalga oshirish uchun asos yaratiladi.

Insho aqliy ish bilan shug’ullanish usuli bo’lib, u mustaqil va faol fikrlash, hayotdagi voqea-xodisalarni kuzata bilish, matnga ijodiy yondoshishga undaydi. Insho ijodiy fikr yuritish mezoni sifatida o’quvchilarning shu sohadagi fikrlash darajasini ko’rsatib turadi, yozma nutqini o’stirishga katta yordam beradi.

Insho maktabda o’quvchilarni ijodkorlikka o’rgatish metodi sifatida ta'limda g’oyat muhim o’rin egallaydi, o’quvchining fikr doirasini kengaytiradi, hayotda o’z o’rni, o’z fikri, o’z gapi, o’z mavqesini topish, ega bo’lish sari yetaklaydi, yozma nutqini o’stirishning muhim usuli bo’lib xizmat etadi.

Shunday qilib, insho, avvalo ijodiy fikrlashdan iborat aqliy mehnatdir. U mustaqilikka undaydi, hayotga qiziqish, faollikni paydo qiladi, o’quvchi mavjud asarni o’qib, mavzu asosida unga o’zidan nimanidir qo’shishga intiladi, o’z fikrini ifodalash, so’zlar tanlashga harakat qiladi, hikoyalash uchun gaplar qurish, ijod qilish bilan mashg’ul bo’ladi. Ana shunday murakkab majmuodan iborat ijodiy mehnat shakli bo’lgan insho maktabda alohida o’ziga xos munosib o’rin egallashi lozim.

Inshoda til nazariyasi nutq tajribasi bilan qo'shiladi. O'quvchi inshoni mustaqil, ijodiy xarakterda bo'lgani uchun, „o'ziniki"ni yozgani uchun ham sevadi.

Maktab rivojining barcha bosqichlarida bolalarning mustaqil tuzgan hikoyasi — inshoga alohida ahamiyat berilgan. Maktablar o'quvchilar nutqini o'stirish, aqliy, ijodiy o'sishiga mo'ljallangan yangi dasturga o'tishi munosabati bilan uning ahamiyati yanada oshdi.

Og'zaki va yozma inshoga o'rgatish jarayonida o'quvchilarda mavzuni tushunish va yoritish, o'z inshosini aniq fikrga bo'ysundirish, material to'plash, uni tartibga solish va joylashtirish, reja tuzish va reja asosida yozish, mazmunga va nutq vaziyatiga mos ravishda til vositalaridan foydalanish, yozgan inshosini takomillashtirish ko'nikmaiari hosil qilinadi. Bulardan tashqari, „texnik" vazifalar ham amalga oshiriladi, ya'ni matnni yozishda imlo qoidalari va husnixatga e'tibor berish, matnni xatboshidan yozish, hoshiyaga rioya qilish kabi talablarga ham amal qilinadi.

Og'zaki va yozma insho material manbaiga, mustaqillik darajasiga, tayyorlash usuli, janri va til xususiyatiga qarab tasnif qilinadi.

Insho material manbaiga ko'ra uchga bo'linadi:

1. 
   o'quvchining o'zi ko'rgan-bilganlari, eshitganlari haqidagi, kuzatishlar, ekskursiyalar, o'yinlar, o'z tajribasi va boshqa jonli materiallar asosidagi insho;
   
2. 
   kitob materiali, rasmlar, film, spektakl, o'qituvchi hikoyasi va boshqa manbalar asosidagi insho;
   
3. 
   turli manbalar materialidan foydalaniladigan insho.